Zondagsrust, carbid en oliebollen: tradities botsen in Noordoost-Fryslân

NOORDOOST FRYSLAN – Oudjaarsdag valt op een zondag en dat is merkbaar in het Noordoosten: traditioneel het meest kerkelijke deel van Fryslân. De zondagrust geldt namelijk niet alleen voor de oliebollenverkoop in Dantumadiel, maar ook voor het carbidschieten in een aantal gemeentes.

In de gemeentes Achtkarspelen, Tytsjerksteradiel en Noardeast-Fryslân mag er dit jaar op oudjaarsdag pas na 11.00 uur met carbid worden geschoten. En dus niet om 8.00 uur al, zoals gewoonlijk. Het komt doordat oudjaarsdag dit jaar op een zondag valt en de gemeentes met de zondagsrust rekening willen houden. Traditioneel is het groepje gemeentes in het noordoosten van de provincie nog het meest kerkelijk, schrijft Omrop Fryslân.

Het kerkelijke Noordoosten

In 2016 heeft het CBS een groot onderzoek opgezet naar het geloof in Nederland. Dat toonde aan dat in Achtkarspelen, Dantumadiel en de voormalige gemeentes Dongeradiel en Ferwerderadiel (opgegaan in Noardeast-Fryslân) tussen de 31 en 47 procent van de inwoners nog iedere maand naar een kerkdienst gaan. Ter vergelijk: in een gemeente als Leeuwarden was dat minder dan 14 procent.

Ook de percentages met onkerkelijken lagen in het noordoosten nog relatief laag. In Dantumadiel en Achtkarspelen bijvoorbeeld tussen de 30 en 40 procent.

Zo’n onderzoek naar kerkelijken in alle gemeentes is na 2016 niet weer uitgevoerd, maar een ander onderzoek uit dit jaar, waarbij Fryslân in drie delen is verdeeld, laat zien dat het noordelijke deel van de provincie nog steeds religieuzer is dan het zuiden.

Wat later knallen

De gemeentebesturen houden rekening met het geloof. Burgemeester Oebele Brouwer van Achtkarspelen maakte dinsdag bekend dat het carbidschieten vanwege de zondag wat later begint.

Iedere gemeente kan dat zelf bepalen, geeft de burgemeester aan. “It karbidsjitten is in moaie tradysje, mar it is no wol op in snein. Der binne ek minsken dy’t moarns nei de tsjerke geane en op âldjiersdei werom sjogge op it jier. Wy sizze: dan past it net as flakby de tsjerke om 8.00 oere al mei karbid sketten wurdt.”

Tytsjerksteradiel gaat mee in dat besluit en op die manier heeft de politie in die regio ook duidelijke regels om op te handhaven.

Geen verwarring

Sommige gemeentes kiezen ervoor om ’s ochtends wel met carbid te schieten, maar onder kerktijd wordt een uurtje stilte verwacht.

“Wy fûnen dat wat betizing jaan, ek foar de karbidploegen”, zegt burgemeester Brouwer daarover. “Dan binne se krekt begûn en dan moatte se wer efkes ophâlde. En je kinne je ek ôffreegje hoe goed soks te hantearjen is. Wy hawwe ûndûbelsinnich sein: 11.00 oere begjinne.” Brouwer kan natuurlijk niet garanderen dat iederen zich daar echt aan houdt. “Karbidsjitten is wat fan de mienskip en moat dêr ek draachflak hawwe. Dit binne de regels, wy geane derfan út dat men har dêroan hâldt. Mar wy sette net by eltse karbidbus in plysjeman del.”

De ‘oliebollengate’

Een andere kwestie is de verkoop van oliebollen, waar de afgelopen maand in Dantumadiel discussie over ontstond. Gerard Mollema wilde graag in zijn kraam oliebollen verkopen in De Westereen, maar de gemeente kiest voor zondagsrust. Mollema wijkt daardoor uit naar Kollum. Dat er met de zondag rekening wordt gehouden, is opgenomen in het coalitieakkoord. Het gemeentebestuur wil dan ook geen ontheffing geven op 31 december. Een teleurstelling voor Mollema, omdat 31 december voor hem dé dag van het jaar is.

Glijdende schaal

BVNL diende een motie in om een uitzondering op de regel te maken, die steun kreeg van het CDA. Maar de vier coalitiepartijen (ChristenUnie, SGP, Sociaal Links en Gemeente Belangen Dantumadiel) houden vast aan hun standpunt. “Soene wy it wol dwaan, dan sizze de bakkers: wy meie ek net. En de supermerken wolle ek oaljekoeken ferkeapje. Wy dogge in soad minsken tekoart as wy dêr yn meigeane”, vindt Thea Smit-de Vries fan de ChristenUnie.

De SGP vindt ook dat de zondag belangrijker is dan de oliebollenverkoop. Sociaal Links is van mening dat er wel een uitzondering gemaakt kan worden, maar vindt ook dat zij zich moeten houden aan afspraken met de coalitiepartners.

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail