BUITENPOST – Nederlandse gemeenten koersen aan op een financiële afgrond. In 2026 wordt een gezamenlijk begrotingstekort van 1,1 miljard euro verwacht, berekende accountantsbureau BDO. Met name gemeenten in Noord-Nederland krijgen het moeilijk, stelt Jouke Spoelstra, wethouder van financiën in de gemeente Achtkarspelen.
Vanaf 2026, het zogenoemde ‘ravijnjaar’, wil het Rijk jaarlijks structureel 3 miljard euro bezuinigen op uitkeringen aan gemeenten, zonder dat er uitvoeringstaken verdwijnen. Schrijven de meeste gemeenten nu nog zwarte cijfers – in 2022 bedroeg het gezamenlijke overschot nog 3,7 miljard euro – , vanaf 2026 verandert dat beeld drastisch. Van de 341 Nederlandse gemeenten verwachten 284 in 2026 met tekorten te kampen, opgeteld 1,1 miljard euro. De overige 57 gemeenten gaan vooralsnog wel uit van een positief saldo.
Volgens Spoelstra ziet de financiële positie van Achtkarspelen er allesbehalve rooskleurig uit. ,,Wy binne in sûne gemeente. Yn 2024 en 2025 ha we noch in plus, mar yn 2026 sjitte we troch de koarting fan it Ryk nei in tekoart fan 4 miljoen euro en yn 2027 sels 6 miljoen euro.” Een complicerende factor is daarbij de nieuwe verdeling van de gemeentegelden. ,,Dat liedt derta dat gemeente yn Noard-Nederlân yn syn algemienheid minder jild krijt as bygelyks gemeenten yn it Westen.”
Waarom die verhouding zo uit balans is, weet Spoelstra niet. ,,We ha derom frege, mar it bliuwt ûndúdlik. Dat is ús as Fryske gemeenten in doorn yn it each.” Spoelstra zou het logischer vinden dat gemeenten in Noord-Nederland juist méér geld zouden krijgen in plaats van minder. ,,It giet hjir faak om gemeenten dy ’t sosjaal-ekonomysk minder sterk binne.”
Spoelstra noemt twee mogelijke manieren om de opdoemende tekorten op te vangen, maar het is kiezen uit twee kwaden. Enerzijds zijn dat bezuinigingen op uitgaven in het publieke domein, zoals sport, zorg en cultuur, anderzijds kan ervoor worden gekozen de gemeentelijk belastingen te verhogen. ,,Mar beide opsjes fine wy eins gjin karren. Wy fine dat it Ryk oer de brêge komme moat en de gemeenten betelje moat foar de taken dy ’t se útfiere.”
Spoelstra verwacht daarin veel van de formerende partijen PVV, NSC, VVD en BBB. ,,Yn harren ferkiezingskampanje hiene de partijen it kontinu oer besteanswissichheid, en dat giet ek oer foarsjennings yn de regio. Dus ik ferwachtsje dat dy partijen harren hurd meitsje sille foar in goed Gemeentefûns, dêr ’t gemeenten ek earlik út betelle wurde.”