VIDEO: ‘It Wite Gefaar’: Drugsproblematiek in Dantumadiel

DAMWÂLD – Burgemeester Klaas Agricola heeft het afgelopen jaar herhaaldelijk zijn bezorgdheid geuit over de drugsproblematiek, met name cocaïne, in zijn gemeente. Deze zorgen werden al eerder geuit in interviews en in de podcast ‘Penoza op het platteland’. Om te onderzoeken of deze zorgen gerechtvaardigd zijn, heeft RTV NOF besloten om dieper in te gaan op de kwestie. Verslaggever Ate Wielstra dook in de wereld van harddrugs en heeft zijn bevindingen verwerkt tot een lange tv-reportage genaamd ‘It Wite Gefaar’, dit weekend te zien op het tv-kanaal en online.

Reacties op dit verhaal zijn welkom via: ate.wielstra@rtvnof.nl

De zorgen van een burgemeester

“Ik bin in posityf ynsteld minske. Mar dit is wol in probleem dêr ’t wy mei te krijen hawwe. Men kin it net ûnder it tafelkleed skowe, want dit is de werklikheid. En dêr moat omtinken foar wêze “, zo stelt Agricola. Hij voegt eraan toe: ” Ik sis net dat alle bern hjir oan de kokaïne sitte. Nee, it is in groep. Mar der wurdt sa oer praat dat de jeugd derfan útgiet dat dit normaal is, dat dit derby heart. Mar it heart der net by”.

De ontwikkelingen komen volgens de burgemeester door onder andere een veranderende wereld: “Wy libje yn in feroarjende wrâld en dan wurdt wol sein datst meiferoarje moatst mar wy libje yn in hieltyd mear yndividualistyske maatskippij. De kontakten fan de jeugd rinne bygelyks in hiel soad fia de telefoan en WhatsApp. Eartiids wie de jeugd folle mear byinoar. Se tinke no dat drugs harren helpt om te funksjonearjen yn dy hjoeddeiske maatskippij. Mar dat is net sa.”

Inwoners merken het om zich heen

Tijdens een interview met inwoners van Dantumadiel blijkt dat sommigen het drugsgebruik in de omgeving wel opmerken. Zo deelt een persoon: “Ik merk zeker dat er drugsgebruik en -handel is in het gebied waar ik woon. Er zijn vaak veel auto’s en jongeren die langskomen.” Een ander vertelt: “Op mijn werk, waar ik met jongeren werk, merk ik dat het steeds normaler wordt gevonden om op straat te blowen.” Een jongere deelt met ons: “Vooral hier bij het winkelcentrum in Damwâld is er een vriendengroep die drugs gebruikt, rookt en zich bezighoudt met verkeerde dingen. Zelf doe ik er niet aan mee, maar het is hier en in Dokkum wel belangrijk onder de jeugd om wiet en cocaïne te gebruiken.”

Harddrugs in cijfers

Bij het analyseren van het gebruik van verschillende soorten harddrugs valt een opmerkelijk patroon op. Volgens de Nationale Drug Monitor is het percentage mensen dat in het afgelopen jaar amfetamine, ketamine, GHB of opioïden gebruikte, tussen 2015 en 2022 relatief stabiel (met een verschil van maximaal 0,3%) gebleven. Echter, dit geldt niet voor de drugs MDMA en cocaïne. Het percentage mensen dat in 2015 in het afgelopen jaar MDMA gebruikte, bedroeg 2,8%, maar steeg in 2022 tot 3,9%. Een vergelijkbare trend was zichtbaar bij cocaïne. Het percentage gebruik van cocaïne was in 2015 nog 1,6%, maar dit steeg tot 2,4% in 2022.

Een opvallende bevinding is dat ongeveer één derde van de ‘Uitgaanders 16-35 jaar’ in het afgelopen jaar cocaïne heeft gebruikt, namelijk 33,5%. Deze groep loopt waarschijnlijk een verhoogd risico vanwege het gelijktijdige gebruik van alcohol tijdens het uitgaan. Wanneer alcohol en cocaïne samen worden gebruikt, kan dit leiden tot de vorming van cocaethyleen in de lever. Deze stof kan mogelijk het risico op hartaanvallen, beroertes en hartritmestoornissen verhogen.

Bovendien is het opmerkelijk dat Nederlanders in de leeftijdscategorie 15-34 jaar bijna twee keer zo vaak cocaïne hebben gebruikt in het afgelopen jaar in vergelijking met het Europese gemiddelde. Het gebruik onder deze leeftijdsgroep bedroeg namelijk 4,7%, tegenover het Europese gemiddelde van 2,5%. Het Trimbos-instituut stelt dat de meerderheid van cocaïnegebruikers (83,1%) minder dan één keer per maand gebruikt. Echter, één op de zes gebruikers (16,9%) gebruikt regelmatiger, met een frequentie van maandelijks of vaker.

Uit een onderzoek uit 2023 van EenVandaag onder meer dan 26.000 leden van het Opiniepanel blijkt dat 44 procent van de jongeren tussen 18 en 34 jaar vindt dat af en toe harddrugs gebruiken acceptabel is, zoals het nemen van een xtc-pil of het snuiven van cocaïne binnen hun vriendenkring. Dit is een stijging ten opzichte van 2019, toen 38 procent van de jongeren aangaf dat harddrugsgebruik binnen hun vriendenkring werd geaccepteerd. Bovendien heeft 3 op de 10 jongeren in de afgelopen 3 jaar zelf harddrugs gebruikt.

Douane & Politie

Uit cijfers van de Douane blijkt dat er in de eerste helft van 2023 meer drugs in beslag zijn genomen dan in dezelfde periode vorig jaar. Vooral opvallend is het grote aantal kleine drugszendingen: meer dan de helft van alle aangetroffen zendingen bevatte minder dan 100 kilogram drugs. Dit kan erop wijzen dat criminelen hun risico spreiden door kleinere hoeveelheden te verzenden. Het aantal grote zendingen met meer dan duizend kilogram cocaïne is echter ongeveer gelijk gebleven.

De totale hoeveelheid onderschepte cocaïne door de Douane bedroeg in het eerste halfjaar van 2023 maar liefst 29.702 kilogram, een stijging ten opzichte van dezelfde periode in 2022 toen er 22.009 kilogram cocaïne werd onderschept. De grootste vangst van de afgelopen maanden betrof bijna 3600 kilogram, in beslag genomen in juni in de haven van Rotterdam. Volgens het rapport van het Nationaal Overzicht Drugslocaties 2022 hebben criminele organisaties hun activiteiten uitgebreid naar het noorden van het land, na een geleidelijke toename in Oost-Nederland. Een concreet voorbeeld hiervan is dat tussen 2018 en 2021 slechts één cocaïneproductielocatie werd gevonden in de politieregio Noord-Nederland, maar dat alleen al in 2022 drie locaties zijn ontdekt.

Verslaving

Op basis van deze cijfers lijkt het risico op verslavingen inderdaad toe te nemen. GGZ Interventie heeft aangegeven dat ze veel aanmeldingen hebben en het erg druk hebben. Volgens Verslavingszorg Noord Nederland waren er tussen 2015 en 2021 verschillende hulpvragen in Fryslân over harddrugs. Respectievelijk waren dit 849, 866, 872, 874, 862 en 870 hulpvragen. Deze hulpvragen vertegenwoordigen een percentage van 27,3%, 26,7%, 27,4%, 28,4%, 27,6% en 29,1% van alle hulpvragen die VNN gedurende die periode heeft behandeld. De overige hulpvragen hadden betrekking op alcohol, softdrugs en andere categorieën. Dit suggereert dat het aantal hulpvragen met betrekking tot harddrugs in de afgelopen jaren redelijk stabiel is gebleven. In 2022 bood Verslavingszorg Noord Nederland hulp aan ongeveer 3000 mensen in Fryslân, waarvan ongeveer een kwart een probleem met harddrugs had.

GGD Fryslân

Uit gegevens van GGDFryslân blijkt dat 9% van de inwoners van Dantumadiel ooit harddrugs heeft gebruikt. Dit percentage is iets lager dan het provinciale cijfer, dat op 10% ligt, maar het verschil tussen beide cijfers is niet significant.

Rioleringsonderzoek

De gemeente Dantumadiel laat momenteel onderzoek doen naar drugsstoffen in het rioleringswater. De uitslag van dit onderzoek wordt later in het jaar 2024 verwacht.

De impact van verslaving

Mark Lettinga die opgroeide in Menaam deelt zijn ervaringen met drugsgebruik: “Voor mij begon het allemaal op een experimentele manier toen ik zo’n 14 jaar oud was, met het roken van wiet met vrienden. Toen ik 18 was, probeerde ik cocaïne en andere soorten harddrugs uit, vooral uit nieuwsgierigheid. Ik vond het geweldig om onder invloed te zijn, en dat was één van de redenen waarom ik het lang bleef gebruiken. Uiteindelijk leidde dit tot een opname in een kliniek toen ik 34 was,” vertelt hij. Hij vervolgt: “Pas toen ik in de kliniek was, kreeg ik inzicht in mijn eigen gedrag. Wanneer je verslaafd bent, denk je nooit echt na over de gevolgen, ook niet voor de mensen om je heen. Je manipuleert anderen, want op dat moment is er maar één ding belangrijk, en dat is je middel. Je doet alles om geld te krijgen om aan je middel te komen.”

De burgemeester stelt dat mensen echt kapot gaan aan het gebruik van cocaïne. Lettinga snapt deze zorgen wel: “Ik zat geestelijk en lichamelijk aan de grond. Financieel zat ik aan de grond. Ik had echt mijn rock bottom bereikt zoals ze dat in de verslavingszorg noemen. Je zit in de goot en kan er niet alleen uitkomen. Het duurde alleen bij mij, en heel veel verslaafden, een aantal jaar voordat je toegeeft dat je een probleem hebt. ” Lettinga slaagde erin om van zijn verslaving af te komen. Hij besloot zijn ervaringen om te zetten in een positieve missie: “Ik geef nu trainingen aan individuen of organisaties die te maken krijgen met verslavingsproblematiek op het werk, zoals zorginstellingen of gemeenten. Dit verloopt goed en ik krijg steeds meer kansen om trainingen te verzorgen. Het is een deel van mijn persoonlijke missie om heel Nederland bewust te maken van de ernst van verslaving.” Lettinga runde ook gedurende vijf jaar een bedrijf dat mensen hielp bij het overwinnen van verslavingen: “We werkten regelmatig hier in de gemeente Dantumadiel. Gelukkig hebben we velen kunnen helpen, maar sommige ook niet want verslaving is een complexe ziekte. Terugval ligt altijd op de loer, want het is buitengewoon moeilijk om van een verslaving af te komen. Als mensen die het zwaar hebben dit lezen of de documentaire bekijken, moeten ze weten dat er hoop is.”

Ineke Duinkerken-Meijndert, die de gevolgen van verslaving van dichtbij heeft meegemaakt, deelt ook haar verhaal met RTV NOF: “Mijn zoon Erik-Jan was eigenlijk een heel intelligente jongen. Hij was erg ondernemend. Op zijn 15e had hij al zijn eigen bedrijfje in spelletjes. Hij importeerde ze uit Azië en Amerika en verkocht ze hier in Nederland. Maar toen hij 19 jaar oud was, kwam hij door vrienden in Damwâld in aanraking met drugs. Ik merkte dat hij soms plotseling heel enthousiast en overdreven, en soms zelfs wat psychotisch, thuiskwam. Toen bleek dus dat hij met drugs bezig was.”

Ze gaat verder: “Hij ging op zijn 19e weer bij zijn vader wonen in Damwâld, en toen ging het gelukkig eerst wel iets beter omdat hij weg was uit zijn oude omgeving. Op een gegeven moment wilde hij echter graag zelfstandig wonen en kreeg hij een flatje in Leeuwarden. In eerste instantie leek dit goed te gaan en bleef het drugsgebruik beperkt tot weekends. Maar de drugs hadden hem blijkbaar toch behoorlijk in hun greep en het werd steeds erger. Hij moest stage lopen voor school, maar dit lukte niet meer. Hij betaalde zijn huur niet meer, dus moest hij zijn flatje verlaten. Toen is hij weer in Damwâld gaan wonen bij zijn vader.”

Een tijdlang leek het beter te gaan, omdat Erik-Jan dingen deed met zijn vader. Hij wilde zijn vader niet belasten met zijn drugsgebruik. Daarom, volgens Ineke, gebruikte hij voornamelijk in die periode in het weekend. Ineke vervolgt: “In 2017 overleed zijn vader plotseling. Dat was echt traumatisch voor Erik-Jan. Hij verloor zijn anker. Daarna is Erik-Jan heel diep in de drugs gedoken.” Ineke benadrukt hoe ontzettend moeilijk het is om grip op de situatie te krijgen wanneer je kind zo diep in de drugs zit. Daarom probeerde ze hulp in te schakelen van de huisarts, maar deze wilde niet langskomen en zei dat Ineke met haar zoon naar het spreekuur moest komen. Dit was echter niet mogelijk omdat Erik-Jan onbereikbaar was geworden door de drugs. Vervolgens probeerde ze andere instanties in te schakelen, zoals de GGD, de GGZ en Verslavingszorg: “Deze mensen hebben fantastisch werk verricht voor Erik-Jan. Ze wilden hem laten opnemen, maar daarvoor was een bepaalde mate van ernst nodig. Omdat Erik-Jan nog een huis had en niemand kwaad deed of gevaarlijk was, lukte dat niet.”

Jarenlang was het een strijd om Erik-Jan opgenomen te krijgen. Uiteindelijk vond er op de boerderij waar hij woonde een rechtszaak plaats en werd er een zorgmachtiging toegekend. Erik-Jan belandde bij hulpinstellingen in Eelde, Heerenveen en Franeker. Hoewel de zorgmachtiging een halfjaar duurde, gaf Erik-Jan na drie maanden aan dat hij weer naar huis wilde. De psychiater in Franeker belde Ineke met dit nieuws: “Ze vertelde me: ‘Erik-Jan houdt zich aan de regels, doet zijn best, gebruikt geen drugs, is niet psychotisch en volgt alle richtlijnen. Daarom mogen we hem niet vasthouden’. Toen moest ik hem dus terugbrengen naar Damwâld, en toen begon alles opnieuw.”

Uiteindelijk woont Erik-Jan nog een tijdje beschermd in Leeuwarden maar de drugs heeft zijn leven te veel verwoest: “Hij had hersenbeschadiging opgelopen door de drugs en kon allang niet meer wat hij vroeger kon”, aldus Ineke. Daarom besluit Erik-Jan om op 9 mei 2023 zelf uit het leven te stappen.

De oplossing?

Dus, de realiteit is dat drugs levens kunnen verwoesten. Maar wat is de oplossing voor dit probleem?

Agricola benadrukt dat de gemeente momenteel geen volledige grip heeft op de situatie: “Wy ynvestearje in soad yn previnsje, en wy sille noch mear previntive maatregels nimme, mar wy binne ek ôfhinklik fan ús ynwenners. Se moatte fertochte aktiviteiten melde, eventueel anonym. Mar guon sjogge leaver de oare kant út. Se wolle der net by belutsen reitsje út eangst foar konfrontkusjes. Mar ik bin hjir no seis jier boargemaster, en der is noch noait in stien troch it rút smiten..” Hij voegt eraan toe: “Ek âlden hawwe in rol te spyljen. Tink om feroaringen by dyn bern en op de minsken dêr ’t se mei omgean. Bliuw kommunisearjen binnen it gesin. Ynformearje dyn bern oer de gefaren en ferlokkingen dy ’t der binne, en lear har hoe ’t se dêrmei omgean moatte.

Maar zelfs als er meer meldingen zouden binnenkomen, blijft er een ander probleem bestaan. Agricola wijst erop dat er tegenwoordig aanzienlijk minder politiecapaciteit beschikbaar is: “Eartiids hie hast elk doarp twa of trije plysjes, mar no hawwe wy mar twa wykplysjes dy ’t aktyf binne foar ús hiele gemeente. Dêrtroch is it dreech om adekwaat op te treden.”

Lettinga benadrukt dat de focus elders moet liggen: “Er wordt bijvoorbeeld veel nadruk gelegd op het oppakken van dealers en het ontmantelen van wietplantages. Dat blijft belangrijk, maar het is niet dé oplossing. Want zelfs als je vandaag twee dealers oppakt, staan er morgen weer twee nieuwe op en worden er nieuwe plantages opgezet. Ik ben van mening dat de nadruk moet liggen op preventie, en dan niet alleen door wat voorlichting te geven in de brugklas.” Hij voegt eraan toe: “We zouden al in groep acht moeten beginnen, met bijvoorbeeld uitleg over wat blowen is en wat groepsdruk betekent, en dit vervolgens geleidelijk uitbreiden. Ik geloof dat als je dit als een doorlopend proces van ongeveer vier jaar aanpakt, je veel winst kunt behalen. Het is ook essentieel om de ouders hierbij te betrekken.”

‘Overheid schiet tekort’

Ineke is van mening dat de overheid tekortschiet: “Ik heb gehoord dat het in omringende landen, vooral de Scandinavische, veel beter geregeld is. Mensen worden daar sneller opgenomen. Als Erik-Jan bijvoorbeeld in 2018 was opgenomen, wat hij toen wilde maar wat niet mogelijk bleek, dan was het heel anders gelopen en was hij nu waarschijnlijk nog in leven geweest.” Daarom heeft Ineke een belangrijke aanbeveling voor de overheid: “Jongeren veel sneller opnemen, vooral als ze dat willen. Want als het te lang duurt en ze heel erg afhankelijk zijn van drugs, willen ze uiteindelijk geen hulp meer en dan is het eigenlijk te laat. Ze krijgen vaak niet de benodigde hulp, en dat leidt tot veel problemen.”

Lettinga kan zich goed vinden in het verhaal van Ineke. Hij wijst er ook op dat tegenwoordig mensen die zich aanmelden voor behandeling vaak een halfjaar moeten wachten op een intakegesprek: “Als iemand een halfjaar moet wachten op zijn intake, blijft hij vaak al die tijd in gebruik en gaat uiteindelijk vaak niet eens naar de intake. Ik vrees dat de problemen alleen maar groter zullen worden, want er is een groot personeelstekort en steeds meer mensen zoeken hulp.”

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail