Te zien in (58)… Buitenpost

BUITENPOST –  Te zien in… (58): bij obs De Mienskip, Groenkamp 3 Buitenpost: PUINPAARD van Jaap Rusticus (1913-1972), beeldhouwer, schilder, tekenaar, graficus, houtsnijder en mozaïekvormer.

Het paard kreeg deze bijnaam omdat het van oude bakstenen gemetseld was. Rusticus was graf- en steenverkoper voor steenhouwerij de Vries en samen met K. Koopmans, J. van der Bij, S. Huizinga, P. Feddema lid van Yn’e Line.

Gerhild van Rooij, Curator van Galerie Bloemrijk Vertrouwen in Aldtjserk.

Te zien in…. (nr. 58): Hier schrijft Gerhild van Rooij over kunst en beelden in Tytsjerksteradiel en Achtkarspelen.

Fotobijschrift:
– Puinpaard op plein obs De Mienskip, Groenkamp Buitenpost
– Kop Puinpaard Jaap Rusticus uit Buitenpost
– Puinpaard van bij orkaan op Ameland omgekomen Rusticus

 

Jaap Rusticus, veelzijdig Yn ’e Line lid

Beeldend kunstenaar Jaap, voluit Jacob, Rusticus is in Buitenpost geboren op 31 maart 1913. Na de toenmalige Nutsbewaarschool in de Kerkstraat, onder juf Lutske van der Velde en helpster Corrie van der Meulen volgde aansluitend de lagere school en een voortijdig afgebroken schooljaar op de ulo. Jaap moest als slagerszoon aan het werk en heeft alle diploma’s gehaald voor dit vak. Hij heeft lang in de slagerij van zijn vader gewerkt. Tijdens dit werk zal hij hooguit zijn gevoel voor maat en verhoudingen hebben ontwikkeld, en veel minder zijn creatieve beeldende vaardigheden. Als zijn broer de slagerij overneemt moet de dan 28-jarige Jaap ander werk zien te vinden.

Onderweg waarnemen
Steenhouwer Klaas de Vries (en latere verzetsman), heeft zijn werkplaats aan de Jeltingalaan in Buitenpost. Jaap solliciteert bij steenhouwerij De Vries en wordt aangenomen als vertegenwoordiger van grafstenen en andere stenen. Hij reist voor zijn werk door de hele provincie en ziet dagelijks het Friese land, met dieren en mensen onder alle weersomstandigheden en in alle jaargetijden. Wanneer het maar kan, schetst hij onderweg opvallende hoekjes, plekjes, vergezichten en mensen. Die schetsen werkt hij later wel uit in schilderijen en grafiek waarin zijn liefde voor het Friese land en mensen naar voren komt.

Joop Kloek, Herman Dijkstra
Jaap wil zich op het artistieke vlak ontwikkelen en volgt een tekencursus bij de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen maar dat is het niet. Kunstschilder Joop Kloek die in Twizel in het huis van Simke Kloosterman woont en werkt, wil hem op zijn verzoek schilderles geven. Voor Jaap en Klaas Koopmans was Joop of Jo inspirerend, ze kregen circa anderhalf jaar les, van 1945 tot 1947. Kloek verhuist en de dertigers Jaap Rusticus, Klaas Koopmans, Jan van der Bij, Sjoerd Huizinga en Pier Feddema vormen al de kunstenaarsgroep Yn ’e Line (dat in het gareel betekent). Ze gaan in 1948 naar de Groninger schilder en illustrator Herman Dijkstra die hen tot in 1951 op weg helpt. Het vijftal komt enkele decennia maandelijks bijeen om elkaars werk te bekritiseren. Enkele leden exposeren al en in 1952 laten ze in De Mangelgang in Groningen voor het eerst als groep werk zien.

Yn ’e Line
Yn ’e Line vormt volgens onder anderen Paolo Martini het gezicht van het modernisme van Friesland. Martini toonde in Museum Drachten werk van de hele groep in de expositie Fries Expressionisme, not afraid of the new en stelde exposities samen met werk van enkele afzonderlijke leden. Maar ook in expositie rond Dam Jaarsma was werk van Jaap Rusticus en andere Yn ’e Line leden te zien. Recent verscheen bij Bornmeer ‘Sjoerd Huizinga, De avonturier van Yn ‘e line’ van Dirk van Ginkel bij het gelijknamige overzicht in het museum van Sjoerd, dorpsgenoot van Jaap.

Kunst en muziek
Jaap Rusticus maakte aquarellen, olieverfschilderijen, houtdrukken, etsen, waaronder droge naalden, houtsnijkunst, stenen beelden, plaquettes en monumentale mozaïeken, sgraffito en muurschilderingen. Naast mensen en het Friese landschap is zijn tweede passie, muziek, ook onderwerp van zijn werk. Jaap speelde van jongsaf diverse instrumenten, was kerkorganist en gaf orgelles. Een aantal van zijn kunstwerken staat in de openbare ruimte. Het ‘puinpaard’ bij obs de Mienskip bijvoorbeeld en De zaaier voor het AOC Nordwin (die in de Te zien in …  48 centraal stond). Deze kunstwerken in Buitenpost zijn gemaakt binnen de 1% regeling uit de zestig/zeventiger jaren, waarbij 1% van de bouwsom bestemd was voor een kunstwerk bij of aan het gebouw.

Speelpaard of puinpaard
Het Hynder of paard van Rusticus is in 1968 ontstaan. Het van oude rode baksteentjes gemetselde paard is bekend onder de bijnaam Puinpaard, maar is oorspronkelijk gemaakt als een groot ‘Speelpaard’ voor de toenmalige openbare lagere school in de Schoolstraat 16. Onder die naam, speelpaard, is het beeld gedocumenteerd in de digitale databank KORF, voluit Kunst in de Openbare ruimte van Friesland. In 1980 verhuisde lagere school de Mienskip, nu openbare basisschool en is het kunstwerk vanaf Groenkamp 3 door de spijlen van het hek te zien. Paarden komen ook voor in zijn schilderijen, tekeningen en grafiek. Jaap moet ze van jongs af aan gezien hebben. In Buitenpost werden paardenmarkten gehouden, ook nog vlak voor en in de Tweede Wereldoorlog. En als kind moet hij al boeren aan het werk gezien hebben met paarden.

Kunstwerk van de maand in museum
Rusticus werd wel de graficus van Yn ’e Line genoemd. Zijn ‘Jongen met vogel’, uit 1957 houtdruk, inkt op papier, uit de Collectie Stichting Vrienden Museum Drachten, hangt als object van de maand oktober 2020 in Museum Drachten. Linksonder in het beeld staat zijn monogram J R en het werk is rechts onder het beeld gesigneerd met: ‘Jaap Rusticus 1957’.  Een schilderij met dezelfde titel en afkomstig uit een particuliere collectie hing in 2018 in Museum Drachten dat een grote collectie werk van de leden van Yn ’e Line bezit, waaronder tientallen bladen met grafiek van Jaap Rusticus. De kunstenaar overleed op 14 augustus 1972, hij was één van de slachtoffers van de tornado op Ameland.

Gerhild van Rooij, bronnen in tekst en op aanvraag

Fotobijschrift bij laatste 3 foto’s:
Foto anoniem:                  Witte huis Marijke, Irenestraat / Haersma de Withstraat 22, Buitenpost
Foto Gerhild van Rooij: Jongen met vogel, houtdruk, object van de maand, Museum Drachten
Foto historisch:                Rusticus, it Waltsje, Eastermar, ets, droge naald  (zonder jaartal)

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail