Te zien in Aldtsjerk aflevering 88: Domusdrieluik Sytske Feitsma

ALDTSJERK – Graficus en keramiste Sytske Feitsma maakt installaties en objecten van keramiek en natuurlijke materiaal. Ze werkt ook in opdracht en op locaties buiten. In haar handgevormde keramiek  gebruikt de kunstenaar multiculturele erfgoedmotieven en verschillende technieken, zoals in haar Domusdrieluik voor GBV. Te zien in …. 88, Gerhild van Rooij

2001, opdracht voor GBV
In opdracht van Galerie Bloemrijk Vertrouwen maakte beeldend kunstenaar Sytske Feitsma uit Pieterburen in 2001, bij het twaalfeneenhalfjarig bestaan van de galerie een speciale serie panelen. Dit ‘Domusdrieluik Van Sminiaweg’ staat permanent achter de ramen naast de entree van het pand aan Van Sminiaweg 70 in Aldtsjerk en is voor deze plaats ontworpen. Het unica kunstwerk bestaat uit drie omlijste ingewassen keramieken tegeltableaus op paneel en gelijst.

Op Locatie
Het totale werk in de 160 cm hoge raampartij naast de entreedeur bestaat uit een paneel van circa 59 cm hoog, een tweede van circa 48 cm en de derde, onderaan, meet circa 42 cm. De drie panelen zijn ongeveer 24 cm breed. Het kunstwerk sluit in kleur en vorm aan bij het laat 19^e eeuwse ‘Karakteristiek pand’. Sytske decoreerde de verschillende handgevormde tegels met door haar zelf samenstelde glazuren.  De gevels  van GBV zijn opgetrokken uit laat negentiende eeuwse bakstenen van een bruinrode kleur, die kleur is een van de hoofdkleuren in het tableauontwerp is, samen met het lichtgeel van de speklagen.

Speklagen GBV, Galerie Bloemrijk Vertrouwen
Wij, de familie Tóth-van Rooij, wonen en werken in het pand. Na aankoop in maart 1989 zijn alle gevels buiten professioneel gereinigd en is het oude voegwerk hersteld. Zelf hebben we de grafische speklagen weer zachtgeel gekleurd, zodat van buitenaf goed te zien is hoe deze de gevels sieren aan de straatzijde  en pleinzijde tussen de kerk, Dorpshuis Oerein en GBV. De speklagen lopen door in het later gebouwde deel aan de privé tuinzijde en zijn kenmerkend voor schoolgebouwen uit eind negentiende eeuw.

Florale motieven en de vlag
Na het herstel van de gevels is een bloemrijke border rond het pand aangelegd, passend bij de naam Galerie Bloemrijk Vertrouwen, kortweg GBV. De border en naam inspireerden de kunstenaar om florale motieven op te nemen in haar voor GBV ontworpen Domusdrieluik. De gestileerde bladeren en bloemen verwijzen mede naar stinzenplanten en andere inheemse planten en bomen in de buitenplaatsen bij de states in de Trynwâlden, bijvoorbeeld de grote klis en ook de bosanemoon die in de dorpsvlag voorkomt.

Textiele motieven, Van Sminia
Naamgever van de Van Sminiaweg is de adellijke familie Van Sminia. Zij bewoonden buitenplaats De Klinze  gelegen op dezelfde weg, huisnummers 32 -36. De stinzenplanten verwijzen naar hun  buitenplaats en Sytske voegde daar diverse geometrische en florale textiele motieven van kostbare sitsen.  Alleen de rijken, waaronder de adel kon zich kostbare kleding van sitsen permitteren.

Glazuur en ingewassen lijnen
De plastische, diepreliëf- en gladde tegels op de drie tableaus zijn ingewassen in de zachtgele kleur die aansluit bij de speklagen die het historische gebouw een monumentaal aanzien. De ingewassen lijnen­ en omlijsting  maken de drie tegeltableaus optisch tot een geheel en geven de domuspanelen een monumentaal karakter.

Domus, erfgoed en dorpsplein
Domus  in de titel  Domuspanelen betekent huis, De torenachtige huisvorm of aaneengesloten gevelvorm past bij een dorpsplein dat wordt omsloten door verschillende gevels, van de galerie (GBV), Dorpshuis Oerein, de voormalige kosterswoning (nu privéwoning) en aan de overzijde de dertiende eeuwse Nicolaaskerk. De domusvorm verwijst ook naar de rijke figuratieve en gestileerde volkskunst, die naast een tijdloze inspiratiebron voor textiel en kunst ook erfgoed is.

Plastische kopjes, 19de eeuw
De kopjes in de ramen van de Domuspanelen zijn geïnspireerd op oude waterspuwers en de kopjes die in verschillende culturen op huizen of  poorten en bij toegangswegen geplaatst werden. Ze fungeerden als symbolische beschermers van huis, erf en de bewoners. Toen dit pand eind negentiende eeuw aan Van Sminiaweg 70 verrees, waren kopjes, vaak in de vorm van leeuwenkopjes, nog herkenningspunten op tolpoorten en toegangswegen. De drie verschillende kopjes op het kunstwerk staan symbool voor de drie bewoners van het pand, Andries, Valentina en ikzelf.

Kunst
Galerie Bloemrijk Vertrouwen heeft sinds 1989 in de zaal binnen in honderden solo-  duo en groepstentoonstellingen nieuw werk getoond, waaronder van Sytske grafiek, installaties, objecten in divers materiaal en keramiek. Er was hier van begin af kunst te zien in heel verschillende technieken, materialen, formaten en vormen. Daar verwijst Sytske ook naar. Naast de geglazuurde monochrome tegels en reliëftegels zijn er polychrome, neerkleurige, tegels met grafische motieven in de domuspanelen verwerkt.

Reliëf en stempels
De grafische motieven verwijzen naar de stempels of traditionele matrijzen om stof mee te bedrukken, zoals de oude kostbare handbedrukte sitsen.  In de reliëftegels staan ook erfgoedstempelvormen die verwijzen naar de ontwikkeling van de grafiek en keramiek van Sytske en anderen kunstenaars die sinds 1989 in de galerie te volgen waren.

Friesland en lockdown
Tijdens de almaar verlengde lockdown hebben we zoals alle musea en galeries de deuren van gesloten moeten houden en in plaats van in de zaal kunst de ruimte gegeven in de ramen.  De meeste kunstenaars exposeerden al eerder werk in de zaal en op de beurzen waar we hun werk presenteerden. In de twaalf raamexpositie vanaf mei in coronajaar 2020 toonden we werk van kunstenaars uit het dorp, daarna uit de Trynwâlden en vervolgens uit Friesland.  Naar aanleiding van de reacties op het Domusdrieluik en vragen over de kunstenaar, hebben we voor januari een keer werk van een kunstenaar van buiten Friesland gekozen, namelijk van Sytske Feitsma uit Pieterburen.

Kruikvomen
In de ramen toonden we haar nieuw werk dat paste bij details in het Domusdrieluik dat permanent te zien is. De van binnen en buiten geglazuurde kruikvormen zijn  op zich zelf staande kunstwerken die in vorm, decoratiemotieven en techniek naar cultuurhistorisch erfgoed wijzen, net als het Domusdrieluik. De kunstenaar schrijft over deze op 1065 graden gestookte serie: “Kruiken hebben een buik, voet, oren en hals en vergezellen de mensheid al eeuwen lang vanwege hun praktisch nut.”

Werkwijze
De kruiken bestaan uit door de kunstenaar samengestelde lappen klei van circa 80 bij 30 cm, die  eerst structuren en pigmenten krijgen, zoals ook enkele tegels uit het Domustableau. In de kruikvormen is bijvoorbeeld een Perzisch Paisley symbool gedrukt dat voorkomt in oude kalligrafie en op kledingstukken en wandbekleding van antiek textiel. De motieven, patronen of natuurlijke materialen die in de tegels van het tableau of de lappen van de kruiken zijn gedrukt vormen  net als dat Paisley motief een verdiept reliëf. De bewerkte lappen drapeerde Sytske over ronde bollen tot kruikvorm die kunnen liggen, hangen of staan, zoals te zien was in de galerie.

Foto’s
Sytske Feitsma       Kruikvorm, GBV-raamexpositie, januari  2021, Aldtsjerk
Gerhild van Rooij Detail Domuspaneel 1, GBV Van Sminiaweg 70
Gerhild van Rooij Detail Domuspaneel 2 in Aldtsjerk, Sytske Feitsma

Gerhild van Rooij, curator Galerie Bloemrijk Vertrouwen, Aldtsjerk
Cultuurrubriek Te zien in… 88

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail