Te zien in …  Aflevering 99: Etsen Fred C. Bergisch

ALDTSJERK – In Raamexpositie 15 van Galerie Bloemrijk Vertrouwen staan etsen van Fred C. Bergisch, voluit Fredrik Carel Bergisch (1932-1998), schilder, tekenaar, graficus, illustrator die ook objecten, sieraden en enkele installaties maakte. GBV toonde zijn werk in genoemde technieken. De kunstenaar en grafisch ontwerper was eerst werkzaam in Loosdrecht en vanaf 1954 in Amsterdam.

Gerhild van Rooij

FRED C. BERGISCH
Fred C. Bergisch is op 28 juni 1932 geboren in de Haarlemmermeer en is in 1998 in zijn woonplaats Amsterdam overleden. Hij heeft zijn hele leven in het westen van het land gewoond en gewerkt. GBV vertegenwoordigde vanaf 1994 zijn werk in de noordelijke provincies Friesland, Groningen en Drenthe. In 2020 stonden hier in de expositie ‘GRAFIEK!’ onder meer zijn boeken met zijn illustraties en etsen.

BOVENHUIS
Fred C. Bergisch woonde samen met zijn vrouw Martine op een bovenhuis in Amsterdam-Zuid. In hun woning stonden vele kunstwerken van hemzelf en ook van collega’s. Je raakte er ook na vele bezoeken niet uitgekeken. Wanneer er weer een map geopend werd en Fred merkte dat je het werk daaruit echt op je in liet werken, dan kon er zomaar een stroom verhalen loskomen over het ontstaan en de kunst. Martine was een goede gastvrouw, en schreef en schilderde ook, maar het was Fred die uren achtereen kon vertellen. Zij vulde soms iets aan, of herinnerde net een ander detail.

LITERATUUR, FILOSOFIE
De verhalen met vele verwijzingen naar literatuur uit diverse landen en ook naar volksverhalen sloten aan bij de werelden die Fred in zijn werk opriep. Ook filosofie werd betrokken in zijn verhalen en soms bleek een map werk aanleiding om te vertellen over een aaneenschakeling van historische gebeurtenissen en ook hoogst persoonlijke herinneringen. Fred kon daarnaast in grootse schetsen collega’s beschrijven. Hij vertelde over hun werk, werkwijze en ateliers, hun successen en als het voor het toe te lichten werk zinvol was, vertelde hij ook over de keerzijde daarvan. Een kunstenaar kon in zijn ogen niet falen omdat hij zichzelf meenam in zijn werk. Je was wie je was mede door wat je meemaakte.

NATIONALE SCHILDERSSCHOOL UTRECHT

Bergisch studeerde aan de Rietveld Academie te Amsterdam en aan de toenmalige Nationale Schilderschool Utrecht. In de kelder van het laatstgenoemde gebouw is het Nimeto Museum gevestigd. De museumcollectie bestaat uit oude schildersgereedschappen en attributen en een complete werkplaats, ingericht anno 1900. Deze collectie is ontstaan dankzij vele schenkingen van oud-docenten en bedrijven en is redelijk compleet. Het is misschien wel de uitgebreidste verzameling op dit gebied van Nederland.

VAKMANSCHAP OLNS
Op 10 februari 1925 is de OLNS, de Vereniging van gediplomeerde Oud-leerlingen van de Nationale Schilderschool Utrecht, opgericht. De school werd toen kortweg NSSU genoemd en draagt sinds 1974 tot nu toe de naam NIMETO. Van begin af aan zette de vereniging zich in als ontmoetingsplaats voor oud-leerlingen en als platform voor ervaringsuitwisselingen, kennisoverdracht en belangenbehartiging om het prachtige schildersambacht in ere te blijven houden. De OLNS is één van de eerste en oudste netwerken in ons land op dit gebied. Het verenigingsorgaan Periodiek is sinds 1925 tot heden een tastbaar bindmiddel tussen de leden en het vak. De traditie van het schildersvak is er in goede handen.

AMBACHT EN VOORSTELLING
De opleiding tot schilder bracht – anders dan de opleiding aan de Rietveld Academie in Amsterdam – geen kunstenaars voort, maar vakmensen en was volgens Bergisch een uitstekende basis voor zijn eigen kunst. De materiaalkennis en basistechnieken die hij zich in Utrecht heeft kunnen eigen maken, kwamen hem op de meest onverwachte momenten te pas. De kunstenaar sprak graag over het vakmanschap van de in zijn ogen nog goed opgeleide ambachtelijke schilders en daarnaast ook over de oorspronkelijkheid van die andere, kleinere groep schilders die zich lieten leiden door hun kunstzinnig voorstellingsvermogen.

OUDE TECHNIEKEN
Bergisch stelde dat ook voor kunstenaars die schilderen en tekenen gedegen kennis en ervaring met oude schildertechnieken, zoals imiteren van hout- en marmersoorten, vergulden met bladgoud, letterzetten en decoraties aanbrengen en restaureren een groot voordeel biedt. Wanneer je dat in je vingers had, stond je boven de materie en dat gaf je maximaal de ruimte om je eigen fantasie de vrije loop te laten.

VRIJHEID
Als kunstenaar moest je vrij zijn, pas dan kon je in je voorstellingen echt al het mogelijke en schijnbaar onmogelijke uitdrukken. Met een ambachtelijke en ook nog een artistieke opleiding en de daarbij bijbehorende technieken en materiaalkennis kon je alles verbeelden wat gevraagd werd en ook alles wat in je opborrelde. Dat laatste is goed te zien in de serie etsen uit de serie Hersenspinsels die nu in Raamexpositie 15 in GBV te zien is.

REISVERHALEN EN GIDSEN
Fred vertelde niet alleen over kunst en literatuur. Hij kon met passie over ‘verre oorden’ of natuur in eigen land spreken, of hij er nu geweest was of hij de gebieden kende via fotoboeken en verhalen van anderen. Hij zag het landschap, de stad of een dorp als verhalen. Mensen en dieren en hun omgeving waren voor hem een reeks verhalen van de oudheid tot nu in materie en in de geest of liever de fantasie of herinnering. Die herinnering was een persoonlijke of misschien wel een oer herinnering van velen.

GRAFISCH ONTWERPER EN LANDSCHAP
In het begin van zijn carrière werkte Fred als illustrator en grafisch ontwerper, o.a. voor reisgidsen en bedrijven. Al vrij snel werkte hij uitsluitend als beeldend kunstenaar. Voor zijn artistieke werk maakte hij gebruik van uiteenlopende technieken en materiaal. Zowel bij zijn vlakke werk, grafiek, tekeningen, schilderijen, en gemende technieken, als in zijn ruimtelijke object d’arts, waaiers, sieraden van bister en natuurlijke materialen in combinatie met metaal is een combinatie van mythische of fantasiefiguren en landschappelijke aspecten terug te vinden.

REIZEN
Naast zijn zichtbaar verlangen om mythes te verbeelden en misschien wel te creëren, is zijn werk sterk beïnvloed door indrukken die hij tijdens vele studiereizen heeft opgedaan naar onder meer Scandinavië, Turkije, Indonesië en Australië. Fred exposeerde in musea en galeries in het buitenland en ook in Nederland, waaronder in het Stedelijk Museum in Amsterdam, en in cultuurhistorische buitenplaatsen als Beeckestein in Velsen en kastelen als Kasteel Doorwerth in Doorwerth.

MYTHE
Mythes, sagen of legenden inspireerden hem net zo als ontmoetingen met anderen. In zijn Hersenspinsels zie je verbeeldingen van mensen en mythologische figuren ineen, de een komt voort uit de ander, of lijkt te weten in de ander. De mens als een veelzijdig landschap of zielslandschap opgenomen in een sprookjesachtige wereld, of andersom een mythologische figuur die tegelijk een landschap is waarin een of meer mensfiguren opduiken. Het zijn Hersenspinselen, of de werkelijkheid van een kunstenaar zoals Fred breeduit lachend kon zeggen.

AUTEUR, FOTO’S EN BRONNEN
AUTEUR en Foto’s Gerhild van Rooij, Curator Galerie Bloemrijk Vertrouwen, Aldtsjerk

1 Detail a ets uit serie Hersenspinselen, gesigneerd Fred C. Bergisch‘88, oplage 25

2 Detail b ets uit serie Hersenspinselen,  oplage 25