TE ZIEN IN…. Aflevering 336: De Jutter van Frits Bosch, sociaal tijdsbeeld van de 19e eeuw

Frits Bosch geeft in De Jutter, een 19^e eeuws familieverhaal (2024) een sociaal veelbewogen tijdsbeeld weer en het verhaal van zijn voorouders. Het boek werd samen met de onderzoeken van René Kappers en van de winnaar Karel Spee genomineerd voor de NGV-Schepperle Award 2024 van de Landelijke Nederlandse Genealogie Vereniging.

FINALIST NGV-SCHEPPERLE AWARD 2024

Frits Bosch vond na genealogisch onderzoek naar het gezin van voorouder Paulus Bosch veel feiten. Genealogie is meer dan het maken van een stamboom of genealogische en historische data opsommen, het is vooral het vinden van levensverhalen van de familieleden en verhalen uit en over de tijd waarin zij leefden. Dat maakt nog geen boek, omdat daarvoor een verhaallijn en scènes nodig zijn, met bijvoorbeeld dialogen en eventuele citaten om de historische personages voor de lezer tot leven te brengen. Bosch bewees in De Tromslager, gedeserteerd uit het leger van Napoleon (2021) dat hij daartoe in staat is en doet dat opnieuw in De Jutter, dat anders dan het voorgaande boek informatieve, historische illustraties bevat. De Jutter en De Tromslager zijn op zichzelf staande boeken, evenals zijn autobiografische boek Help de Psycholoog verdrinkt! (2019).

BROUWER EN BOSCH

De Jutter belicht de overgang van de 18^e naar de 19^e eeuw, waarin veel veranderingen plaatsvinden. De slavernij werd afgeschaft, de stadsmuren verdwenen, de grenzen van ons land veranderden en er was veel kindersterfte en economische onzekerheid. De Friese gynaecoloog en later ook auteur Willem Brouwer was een van de mensen bij wie Frits Bosch advies inwon voor zijn boek, met name over bevallingen en scheepvaart naar de koloniën die in de 19^e eeuw zijn einde vindt. Schepen voeren ook uit om de opstand van de Zuidelijke Nederlanden tegen de Noordelijke Nederlanden te smoren of bestrijden tot op 24 december 1832 de oorlog met (huidig) België definitief eindigt. Wie nu vertrekt, kan 24/7 de meeste gebieden waarheen de vaart leidt online zien, het te verwachten weer aflezen en het nationale, lokale en wereldnieuws volgen. Zelf navigeren op de sterrenstanden hoeft niet meer, de digitale apparatuur voorziet daarin. Opvarenden kunnen tegenwoordig over en weer contact houden met het thuisfront, waardoor ze op de hoogte zijn van het familieleven, bijvoorbeeld geboorte, ziekte of dood van familieleden en veranderingen als verhuizing, of natuurrampen, misoogsten en zelfs oorlogen. Bosch maakt invoelbaar hoe groot de impact van soms jaren onderweg zijn was, en hoe het dagelijks leven er voor de achterblijvers uitzag in het Noorden en Zuiden van ons land.

VEERKRACHT

Jutter Pauw, voluit Paulus Bosch, is in 1816 geboren in Oud Helder, Hij is de betovergrootvader van de auteur is de jongste zoon van oudmoeder Grietje Gode (1789-1838) en oudvader en tromslager Adam Bosch (1762-1824). Pauw is analfabeet, in zijn tijd leert alleen de elite lezen. Als kind jut hij en koestert de droom om later een eigen huis te bouwen. Hij begint als sjouwerman en werkman, maakt planken van juthout, haalt de spijkers of nagels eruit en slaat ze recht voor hergebruik. Hij vindt al jong zijn vrouw. Ze stichten een gezin, trouwen komt later. Het bijeenkrijgen van genoeg geld om dure tijdrovende reizen te maken naar de gemeenten waar de benodigde documenten gehaald moesten worden, maakt duidelijk waarom het jaren duurde. Pauw werkt zich uiteindelijk op in de maatschappij, maar het gezin kent ook veel verdriet evenals de zus van Pauw, Geesje of Gezina.

ONGELOOFLIJKE VERANDERINGEN

Pauws oom Dirk, zwager van (tromslager) Adam, trekt van 1819 tot 1823 naar Oost- Indië. Adam, zoon van Pauw Bosch hoort van Dirk van alles over verre landen en mooie zeereizen en vertrekt later naar Suriname. Er kan op de vaart geen contact worden gehouden met het thuisfront. Bosch maakt invoelbaar hoe het is om vijf jaar van huis te zijn op de vaart naar de Oost, tot twee keer toe schipbreuk te lijden en er al die tijd er geen idee van te hebben hoe je na je vertrek geboren kind eruitziet, of hoe je vrouw en andere familieleden het maken en wat er in hun omgeving gaande is. Omgekeerd heeft de familie geen idee wat de uitvarende doorstaat en of en hoe deze terugkeert. Trauma-opvang na rampen en verlies bestond niet. Frits Bosch maakte carrière in de psychologie, hulpverlening en zorg, mogelijk beïnvloedde dit zijn levensechte beschrijvingen, waarin veerkracht, vindingrijkheid, samenwerking, doorzettingsvermogen, compassie en hulp aan elkaar nodig waren om te overleven. Leven in het huidige Nederland en Friesland is zoveel comfortabeler, kansrijker dan in die tijd. Er is minder turbulentie, een langere levensverwachting, veel minder armoede, nauwelijks honger, teruggedrongen kindersterfte, sneller vervoer, betere en meer bereikbare medische verzorging en scholing voor iedereen en contact houden is nu 24/7 mogelijk.

ILLUSTRATIES:
1. De jutter. Een 19^e eeuws familieverhaal (foto Uitgeverij De Brouwerij).
2. Figuur 5, Hutwoning, T. Post,  pagina 62, zie 1.
3. Figuur 11, Hollandsche ijzeren spoorweg maatschappij 1865, zie 1.

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail