TE ZIEN IN… Aflevering 335: Kristallen ijslagen en ijsmist in 11stedenstad Dokkum

DOKKUM – IJskoude, echte sneeuw en ijskristallen ontbreken deze Kerst en Nieuwjaarsperiode. Uitzondering is 11stedenstad Dokkum met op de markt de enige IJsfontein ter wereld. Het ijs op dit unieke kunstwerk van de Nederlandse kunstenaar Birthe Leemeijer (1972, Amsterdam), is altijd anders. De prachtige patronen in het ijs herinneren aan sprookjesachtige ijs- en sneeuwlandschappen en winterse dorps- en stadsgezichten.

RAGFIJN IJS

De IJsfontein, sil it ea heve, staat op het in 2018 nieuw ingerichte plein met tegels, gras en bomen die rood blad dragen in de herfst, symbool voor vroeger aanbeden eiken. De bomen verwijzen naar de dood van Bonifatius en zijn volgelingen die het bijgeloof wilde beëindigen. De IJsfontein maakt de weersomstandigheden zichtbaar via steeds andere ijslagen. Het ijs kan als een transparant vlies zijn, een glazige vloer, een schouwspel van prachtige witte ijskristallen, een ongrijpbaar reliëf of stollende waterstroompjes. Er kunnen ragfijne tekeningen van patronen en ijsbloemen ontstaan, een stapelen van vormen die weer verdwijnen, of er kunnen ijsbaarden hangen, zoals bij de 11stedenrijders tegen de tijd dat ze Dokkum bereiken. Het oppervlak en aanzien van het kunstwerk lost steeds weer op. De ijsfontein is verstild en dynamisch en weerspiegelt de intensiteit van de wind en de zon, de verschillende soorten en hoeveelheid neerslag en de mate van luchtvochtigheid. Ze bepalen in samenhang de vorming en zichtbaarheid van een vleugje ijs of het ijs over de hele sculptuur.

MANNEN VAN STAAL

De bouw van de technisch spectaculaire IJsfontein vroeg om uiterste precisie. Het twee meter hoge en drie meter brede kunstwerk is een werk zoals nooit eerder getoond. Het ijs is wanneer het donker wordt feeëriek verlicht door spots in de grond, evenals de banken om het kunstwerk. De spots gaan ’s nachts uit. Birthe Leemeijer heeft in het kader van het 11fountains project van Leeuwarden-Fryslân 2018 al vanaf 2014 aan haar esthetische ijsvormende fontein gewerkt. Anna Tilroe selecteerde hiervoor elf internationale kunstenaars. In 2017 namen de provincie en gemeenten het project onder hun hoede, zij brachten de fonteinen tot uitvoering. De elfde en laatste fontein zou eind 2018 geplaatst worden, maar het unieke concept omzetten in een technisch ontwerp omzetten vroeg veel meer tijd. De Mannen van Staal staan bekend om hun geweldige vakkennis en het meedenken met kunstenaars om ontwerpen technisch te realiseren, ook zij hadden extra tijd nodig voor het technisch plan en de uitvoering.

IJS, INNOVATIE

Het kunstwerk is voltooid op 22 februari 2019, in april zijn verbeteringen doorgevoerd voor meer ijsvorming, via de koelleidingen onder de koperen huid. Zolang de temperatuur niet boven 23 graden Celsius komt, is er bij dag en avond ijs of ijsnevel te zien in Dokkum. Het zorgt voor prachtige zintuiglijke ervaringen. Mensen kijken dichtbij en van afstand, lopen er omheen. Een enkeling voelt het ijs, of zet via een vingertop een teken of naam in de ijslaag. Na de aanraking smelt ijs langzaam, de lichaamswarmte beïnvloedt de temperatuur van het oppervlak. Wanneer het ijs later helemaal oplost, is de zichtbare, warme aanraking voorgoed verdwenen, zoals tekens op het strand weggespoeld worden door de golven.

ENERGIE NEUTRAAL

Birthe Leemeijer is kunstenaar en hovenier en combineerde haar verworven kennis in de IJsfontein en wensen voor de bomen op de Markt. De TU (Technische Universiteit) in Delft keek eerder naar de technische zijde van energie opwekken om de ijsfontein energieneutraal te laten werken. De techniek die Birthe voor ogen stond, was nog niet ver genoeg ontwikkeld, maar de fontein gebruikt niet meer energie dan de hiervoor op het dak van het gemeentehuis aangelegde zonnepanelen opwekken. Het energieverbruik van de fontein wordt continue opgemeten. De vorm van het kunstwerk zorgt voor een optimale schaduw, de kunstenaar keek naar de meer dan 100 miljoen jaar evolutie in de plantenwereld. Planten willen zoveel mogelijk licht vangen en deze wetmatigheid van bladeren rond een middelpunt heeft Birthe Leemeijer ondersteboven gebruikt om voor haar ijsvorming zoveel mogelijk schaduw te creëren en behouden.

FOTO’S
1. IJsfontein van Birthe Leemeijer bij avond, markt Dokkum.
2. Detail van foto 1.
3. Nederlandse, Friese, Duitse en Engelse tekst op het informatiebord op de Markt, Dokkum.

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail