TE ZIEN IN… Aflevering 331: Sint Maartenfeest

TYTSJERKSTERADIEL/NOARDEAST-FRYSLÂN – Op 11 november vieren kinderen in de leeftijd van de basisschool het jaarlijkse feest van Sint Maarten. Ze gaan ‘s avonds langs de deuren, met een al of niet eigengemaakt lantarentje, uitgeholde suikerbiet of pompoen met een lichtje erin. Ze zingen Sint Maarten liedjes en krijgen snoep of fruit. Sint Maarten is een werelds feest met liedjes over de heilige Martinus.

Gerhild van Rooij

SINT MAARTEN

In Tytsjerksteradiel is in Burgum een Sint Maartenskerk uit de wederopbouw en in Gytsjerk staat een kerk uit de elfde eeuw die oorspronkelijk aan Sint Martinus was gewijd. Er zijn meer Sint Maartenskerken in het uitzendgebied van RTV NOF, in Noardeast-Fryslân staan twee Grote of Sint Maartenskerken een in Dokkum en een in Kollum en er is nog een Sint Maartenskerk in Ferwert. Ze zijn genoemd naar Sint Martinus. Martinus was afkomstig uit de plaats Savaria in de Romeinse provincie Pannonië. Dit gebied ligt nu grotendeels in Hongarije. Martinus geboorteplaats lag vlak bij het klooster Szentmártonhegy (Sint Martinusberg) bij het tegenwoordige Szombathely. Martinus is in het jaar 316 geboren als zoon van een Romeins soldaat, en zijn moeder kwam uit Rome.

MARTINUS DEELT

Martinus gaat al jong, en volgens overlevering tegen de zin van zijn ouders, in de leer bij de Rooms Katholieke Kerk. Hij wordt net als zijn vader soldaat en dient als jongen eerst onder de Romeinse keizer Constantinus, daarna onder keizer Julianus. Martinus trok als ruiter met het Romeinse leger naar de stad Amiens in Frankrijk, zonder geld, maar wel met wapens, kleren en mondvoorraad. Dit is opgetekend door zijn vriend en geschied­schrijver Suplicius Severus. Voor de stadspoorten in Amiens ziet Martinus een bedelaar die hulp nodig heeft, het treft Martinus. Hij snijdt met zijn zwaard resoluut de helft van zijn kostbare roodwollen soldatenmantel af. Hij mag van het leger zijn kleding niet kwijtraken, maar door de helft van zijn mantel weg te geven aan de bedelaar helpt hij hem in een tijd dat er geen uitkeringen of opvang is voor mensen zoals de bedelaar. Maarten is stellig overtuigd dat hij door het voor de helft delen van zijn mantel niet schuldig kan zijn aan verlies van legerkleding.

GULHEID EN BEDELEN

Martinus deelt niet alleen zijn mantel, hij geeft de bedelaar een deel van de mondvoorraad uit zijn zadeltassen. Als kinderen op 11 november langs de deuren gaan, symboliseren zij die bedelaar. Zij vragen aan de mensen net zo goed en gul te zijn als de jonge soldaat Maarten en latere kerkdienaar Sint Martinus. Op zijn achttiende verlaat hij het leger en laat zich dopen door bisschop Hilarius in Poitiers, die hem opleidt tot duiveluitbanner in naam van de kerk. Eenmaal uitgeleerd keert hij naar zijn geboorteland terug, maar hij kan er niet werken, omdat men er te streng in de leer is. Daarop trekt Martinus zich terug in een grot op het eiland Gallinaria voor de kust van Genua in Italië. Hilarius hoort dat en haalt hem over om naar Ligugé te komen, omdat hij daar meer kan betekenen voor de mensen. Maarten verwerft daar bekendheid en wordt in 371 tot bisschop van Tours gekozen. Daarom wordt hij wel Martinus van Tours genoemd. Maarten zou het ambt niet hebben willen aanvaarden en verstopt hij zich in een ganzenhok, maar de ganzen gakken daarop zo luidt dat het volk hem vindt. Maarten kan zijn bestemming niet langer ontlopen.

KLOOSTER EN RECHTVAARDIGHEID

In het nabije Marmoutier sticht Martinus een klooster waar hij met 80 monniken gaat wonen. Vanuit dit geestelijk, cultureel en maatschappelijk middelpunt in Gallië, middenin Frankrijk, reizen de monniken door Europa. Ook de bisschop reist veel en zet zich altijd in om het lot van minder bedeelden te verzachten. In een tijd dat de kerkvorsten zich al te sterk op hun waardigheid laten voorstaan en hun gezag stijgt, blijft Sint Martinus zijn leven lang in een monnikspij gekleed. Wie op 11 november de naam Sint Maarten hoort zingen, hoort de echo van een  legendarisch mens die zich heeft ingezet voor rechtvaardigheid en eerlijk delen. De naam Sint Martinus herinnert in de eerste plaats aan compassie.

FOTO’S: Gerhild van Rooij
1. Sint Martinuskerk, uit de elfde eeuw, Canterlandse weg 63, Gytsjerk.
2. Sint Martinuskerk tussen de bomen in Gytsjerk, gezien vanaf de Gytsjerkerhoeke.
3. Sint Martinuskerk van Gytsjerk, gezien vanuit het veld.

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail