TE ZIEN IN…  Aflevering 324: Een kroon en negen doorkijksterren op blauw in Ferwert

FERWERT – Op 1 januari 2019 ontstond de gemeente Noardeast-Fryslân. Sinds die datum ligt Ferwert, hoofdplaats van de voormalige gemeente Ferwerderadiel in Noardeast-Fryslân. Een herinneringsboom markeert dit. De boom staat tussen vier hekdelen waaraan twee bekroonde wapenschilden hangen met in het blauw (azuur) negen doorkijksterren die de negen dorpskernen in voormalig Ferwerderadiel voorstellen.

Gerhild van Rooij

OUDSTE GRIETENIJWAPEN?

In de 14e eeuw was Friesland ingedeeld in de regio’s Oostergo, Westergo en Zevenwouden. De grietenij Ferwerderadeel vormde met nog vijf grietenijen van Oostergo het district Wininghe (Wijns). De vroegst bekende afbeelding van het grietenijwapen en het latere gemeentewapen Ferwerderadiel dateert uit 1393. Mogelijk is dit wapen het oudste Grietenijwapen van Friesland. Op het met betonnen ‘stoepbanden’’ omgeven hek rond de herinneringsboom hangt het wapen van de voormalige gemeente Ferwerderadiel zoals op 25 maart 1818 bij besluit van de Hoge Raad van Adel aan de toenmalige grietenij Ferwerderadeel bevestigd: “Een schild van lazuur beladen met zeven sterren van goud, paalsgewijze geplaatst 2, 3 en 2. Het schild gedekt met een gouden kroon.” (beladen met drie bladeren).

TEKSTPLAQUETE

Vlak voor een van de hekdelen met wapenschild ligt op een in lessenaarstand geplaatste metalen drager een tekstplaat met linksbovenzijde “1242”, rechtsboven “2018”, en daaronder:
“Op 31 desimber 2018 ferlern de gemeente
Ferwerderadiel har selsstannigens
Is hjirnei opgien yn de nije
gemeente Noardeast-Fryslân.
Dizze beam is plante as
oantinken oan dat feit”.

PLAATSNAMEN EN TYTSJERKSTERADIEL

De gemeente Ferwerderadeel of Ferwerderadiel bestond vanaf 1242 tot 1 januari 2019, de dag dat de gemeenten Ferwerderadeel,  Dongeradeel, Kollumerland en Nieuwkruisland opgingen in de fusiegemeente Noardeast-Fryslân. Ferwerderadeel telde twaalf kernen (dorpen), met sinds 1999, alleen officiële Friestalige plaatsnaamaanduidingen, zoals nu nog in Noardeast-Fryslân. De voormalige hoofdplaats en naamgever van Ferwerderadiel is het dorp Ferwert in Nederlands Ferwerd. De dorpsnamen Jislum, Lichtaard en Reitsum zijn in beide talen gelijk en dat geldt ook voor Marrum, waar de vroegst bekende, in 1418  benoemde, grietman van Ferwerderadeel, Yornd Bottyngha, woonde. Zes dorpsnamen verschillen een letter met de Nederlandse, het zijn:  Hegebeintum Hogebeintum, Ginnum Genum, Burdaard Birdaard, Blije Blija, Jannum Janum en Wânswert Wanswerd. Het buurtschap Bartlehiem lag voor een klein deel in de gemeenten Ferwerderadiel en Leeuwarden, de officiële kern ligt in Tytsjerksteradiel. De andere Friese buurtschapsnamen luiden Boatebuorren Boteburen, De Ryp De rijp, Hallumerhoeke Hallumhoek, Easterbeintum Oosterbeintum, Farebuorren Vaardeburen, Fiifhuzen Vijfhuizen, Westernijtsjerk Westernijkerk. Het buurtschap Tergrêft Tergracht, ligt op de noordoever van de Dokkumer Ee in Noardeast-Fryslân en op de zuidoever in Tytsjerksteradiel.

9^e  EEUW, STERREN EN AARDE

Ferwert is gebouwd op drie terpen, wert, het tweede element van de dorpsnaam betekent verhoogde woonplek. Pieter Duijff beschrijft in zijn boek Der dy namme fan heten is. It komôf fan Plaknammen dat Ferwert in de negende eeuw Fatruwerde en Federwrde wordt genoemd en eind veertiende eeuw nog Ferwerth heet. Het eerste element van de plaatsnaam bevat volgens Duijff een persoonsnaam die mogelijk met de betekenis vrede te maken heeft.
In het voormalige gemeentewapenschild aan het hek is er geen verwijzing naar de ligging of naam. Het schild is blauw (lazuur), de kroon is goud, maar de sterren zijn uitgespaard en lijken opgelost, zoals beelden, wetten, grenzen, personen en gebeurtenissen uit het verleden kunnen oplossen terwijl de aarde vooralsnog aarde blijft. Door de stervormige kijkgaten is de donkergroene verticale hekspijl te zien en kruiden of veldbloemen, zoals op de velden in de tijd dat grasvelden er niet bijlagen als biljartlakens. Op het gekortwiekte gras dat de hekken omgeeft, landen geen insecten, wel op het boomperkje en de ‘wilde bloemen’ die net buiten het perk opschieten. Lang geleden moeten er in dit dorp achter de zeedijk veel meer dag- en nachtvlinders, hommels, bijen, vliegen, kevers en andere insecten rondgevlogen hebben

Foto’s:
1. Wapenschilden voormalige gemeente Ferwerderadiel op hek in Ferwert.
2. Herinneringsboom eind zelfstandige gemeente Ferwerderadiel, 31 december 2018.
3. Open sterren in wapenschild van voormalige gemeente Ferwerderadiel.

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail