TE ZIEN IN… Aflevering 323: Engelse landschapstuinen van Gerrit Vlaskamp in mozaïekvorm

HURDEGARYP – De Gerrit Vlaskamptunnel uit 2019 is een spoorviaduct voor wegverkeer bij station Hurdegaryp. De spooronderdoorgang is tegelijk een prachtig gestileerd kunstwerk dat de Engelse parktuinontwerpen eert van de in Hurdegaryp geboren tuinarchitect Gerrit Vlaskamp (1834-1906). Op de tunnelwanden verbeelden gemêleerde groene tegels schakeringen groen, staan blauwgroene tegels voor vijvers en crème tegels voor slingerpaden.

Gerhild van Rooij

GERRIT VLASKAMP

De sterke slinger in de rijbanen voor automobilisten en fietsers inspireerden Next Architects (Amsterdam) om hun tunnelontwerp aan de beroemde 19de-eeuwse tuinarchitect Gerrit Vlaskamp te wijden. Heijmans Civiel Projecten heeft, in opdracht van ProRail en Provincie Friesland, het spoorviaduct in Hurdegaryp gebouwd, waar de 2.100 ton wegende fiets- en autotunnel onder publieke belangstelling is ingeschoven. Nadat het ballastbed en de spoorrails waren herplaatst konden op de metershoge wanden zo’n veertigduizend speciaal voor de Vlaskamptunnel gemaakte tegels gezet worden. De handgevormde, geglazuurde tegeltjes van de Koninklijke Tichelaar uit Makkum zijn allemaal uniek en beslaan 570 m² tunnelwand. Vijf tegelzetters van de DTMgroep van de Poolse Maciej Truszkowski en Dawid Maksymow hebben ze in drie maanden verlijmd. De monumentale tegelmozaïeken bestaan uit vloeiende, ronde lijnen en kleuren uit de Engelse landschapstijl tuinontwerpen van de in Hurdegaryp geboren Gerrit Vlaskamp. Zijn handtekening prijkt op de tunnel. ProRail regiodirecteur Dorothé Wennekendonk, gedeputeerde Avine Fokkens-Kelder, wethouder Tytsy Willemsma en Heijmans directeur David van Dasler verlijmden twee groene tekstegels met iepening en 5-11-19 erop en nog twee groene tegels en daarmee was de tunnel af en officieel geopend.

TECHNISCHE UITDAGING

Truszkowski en Maksymow werkten jarenlang samen als zzp’er voordat ze vanwege toenemend werk in 2018 bv DMT Group oprichtten. November 2019 waren ze beiden 25 jaar actief in Nederland. Koninklijke Tichelaar uit Makkum benaderde hen voor het technisch uitdagende tunnelproject nadat ze in Amsterdam horecagelegenheden hadden betegeld met Tichelaar-tegels. Het tegelwandontwerp is uitvergroot geprojecteerd op de betonwanden waarvan passend bij Vlaskamp ontwerpen geen enkel stuk recht was. De overgetrokken lijnen vormden een ‘schets’ en de tegelzetters hebben dit uitgewerkt in de juiste Vlaskampstijl vormen, kleuren en maatverhoudingen. De steigers kregen op vijf meter hoogte extensies om boven in de achterover hellende wanden te kunnen tegelen en voegen. De enige rechte lijn was de bovenkant van de tunnel, daarom is omlaag getegeld in plaats van omhoog. Onderaan was er veel snijwerk doordat de tunnelwanden aflopen. Uit de kisten tegels in hele lengtes en als ‘breekstrippen’ voor halve en kwarttegellengtes sorteerde een werknemer de tegels om het ontwerp qua maat en kleurnuances goed in te vullen. De tegelzetters kregen sets van 300 tegels en tegelden binnen het aangegeven kleur en vormstramien. Onder de rechte bovenlijn werden steeds vijf horizontale rijen tegels gesteund met stucprofielen die met speciaal tape op het beton bevestigd werden. De tegelzetters verwijderden bij de afbreekstrippen de scherpe randen en gebruikten voor de voegverdeling kruisjes en keggen.

ONDERSTEUNING FORBO EUROCOL

Maciej is ondersteund door technisch-commercieel adviseur van Forbo Eurocol, Jurrie de Vries die een projectadvies schreef en de voorbereiding en uitvoering van het tunnelproject begeleidde, ook tijdens de hittegolf toen materialen extra beschermd moesten worden. Hij adviseerde Eurocolproducten te gebruiken: de 099 dispersieprimer, 685 Wandoforte en de buttering-floatingmethode met 705 Speciaallijm voor 100 procent lijmcontactvlak. Het tegelwerk is gevoegd met 716 Eurodur HP, op verzoek van de architect geleverd in de speciaal basaltgrijs. Aannemer Heijmans bouwde de tunnelbak en heeft de betonconstructie en het tegelwerk afgekit met een epoxykit’. Ondanks hevige neerslag op het eind waardoor een kleine aardverschuiving in de tunnel vanuit het talud plaatsvond, is alles op tijd opgeleverd. De komst van extra en lange sneltreinen tussen Groningen en Leeuwarden in 2020 maakten de tunnelaanleg nodig. Aannemer BAM werkte op meer plaatsen aan het spoor, en verlengde ook perrons.

VIJF MAANDEN IN GESPREK

Een jaar geleden, september 2023, waren de wanden van de auto en fietstunnel bespoten met graffiti en misten er al tegels. Dit is gemeld via social media en bij de gemeente. Na maanden is de graffiti weggehaald en was het schilderachtige ontwerp weer goed in beeld. Helaas lieten er begin 2024 weer tegels los. Omrop Fryslân, en op 12 april ook RTV NOF meldden dat provincie Fryslân (eigenaar van de tunnel) bij een inspectie geconstateerd had dat tegels bij de spoortunnel in Hurdegaryp begonnen los te laten. Vanwege de veiligheid van de weggebruikers werden en worden loskomende wandtegels verwijderd. De omroepen meldden in april al: ‘Over de oorzaak en het herstel is de provincie in gesprek met ProRail en aannemer Heijmans’. Het is september, 5 maanden later en nog zijn de vloeiende contouren en kleurvlakken vol nuances incompleet, alsof er delen uit de gestileerde tuin van Vlaskamp zijn gerukt en op die plaatsen puin ligt, dat zelfs geen insect tot schuilplek of nest kan dienen, zo doods oogt het.

Foto’s dateren uit 2020.

 

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail