TE ZIEN IN… Aflevering 322: De Tongblierbank uit 2004 in Ie herinnert aan mond- en klauwzeer

IE – Op 11 april 2001 werd op een melkveehouderij in Ee een mond- en klauwzeer-uitbraak vastgesteld, kortweg mkz, tongblier in het Fries. Het virus dat tongblier veroorzaakt is erg besmettelijk voor vee, maar niet voor mensen. Het Tongblierbankje uit 2004 herinnert al twintig jaar aan de mkz-uitbraak en het grootschalig rundvee ruimen.

Gerhild van Rooij

TONGBLIERBANK

De Tongblierbank staat aan de rand van Ie in een weidelandschap, nabij het bushokje aan de overzijde van de Humaldawei. De lichtgranieten herinneringsbank is goed onderhouden en ziet er uit als nieuw uit en stond in 2011 nog op een ondergrond van rode bakstenen, zoals te zien op Keunstwurk.nl. Anno 2024 steekt de robuuste bank prachtig af tegen het gras in de berm tussen de Humaldawei en ventweg, met aan beide zijden een boerenbedrijf op de achtergrond. Gepolijst graniet wordt niet alleen toegepast voor tuinmeubilair, straatmeubilair, gevelbekleding en bouwwerken, maar ook voor grafplaten en steles. Dat laatste past bij het verlies als gevolg van het tongbliervirus en de in die tijd bijbehorende wettelijk uit te voeren mkz-maatregelen.

VORMGEVING, TEKST

De gesloten zijkanten, schuine rugleuning en diepe zitting van de Tongblierbank verhouden zich goed tot elkaar. In de brede en hoekige zijstukken links en rechts zijn aan de binnenzijde twee gleuven uitgespaard. De onderste horizontale gleuven omklemmen de smalle uiteinden van de granieten plaat die de zitting vormt en aan de voorzijde iets uitsteekt, waardoor het geheel er minder massief en rechtlijnig uitziet. Boven de zitting is er een smalle open ruimte, daar weer boven omklemmen de gleuven links en rechts de iets naar achter hellende rugleuning, die aan de bovenzijde even ver uitsteekt als de zitting naar voren steekt. In de rug staat aan de voorzijde een grote, over de hele breedte uitgevoerde inscriptie van drie regels die de emoties rond de tongblier goed weergeven:

Ta oantinken oan ’e tongblier-útbraak yn e maaitiid fan 2001
In drege tiid dy’t boeren en boargers nea ferjitten sille
Mei troch de grutte mienskipsin koe de tried wer oppakt wurde

(Ter herinnering aan de mond- en klauwzeeruitbraak voorjaar 2001
Een zware tijd die de boeren en burgers nooit zullen vergeten
Mede door de grote gemeenschapszin kon de draad weer opgepakt worden, GvR)

VERANDERD BELEID

Mond- en klauwzeer verwijst naar de blaren in de bek, op de poten en uier en koorts. Vooral bij koeien, varkens, schapen en geiten kan de ziekte ernstig verlopen, maar het virus is niet altijd dodelijk. De Europese Unie verbood het tegen mkz (aphthae epizooticae) enten in 1991, vlees van geënte dieren kon niet geëxporteerd worden. Tien jaar later, op 20 februari 2001werd in Engeland een mkz-uitbraak ontdekt, het begin van een mkz-epidemie in Europa. In Nederland adviseerde Landbouworganisatie LTO veeboeren om veevervoer te beperken. Half maart 2001 is er mkz in het noorden van de Veluwe en Overijssel. Fryslân volgt. Half april 2001 wordt in gemeente Dongeradeel (nu Noardeast-Fryslân) de actiegroep ‘Ent Europa’ opgericht, die een half miljoen handtekeningen verzamelt tegen het ruimen van gezond vee en non-vaccinatiebeleid. In Nederland zijn 26 bedrijven besmet en worden op rond 2600 bedrijven (waaronder ook kinderboerderijen) in totaal 260.000 evenhoevigen afgemaakt, terwijl bij 150 dieren mkz is vastgesteld. In 2003 maakte de EU noodvaccinatie mogelijk; gevaccineerde gezonde dieren hoeven niet meer gedood te worden.

IE EN EANJUM

Maart 2001 gold een landelijk vervoersverbod voor vee, mest, veewagens en sperma en waren bij de toegang tot boerenbedrijven en andere instellingen ontsmettingsmatten en bakken met ontsmettend citroenzuur geplaatst. Melk- en veevoertransport waren stilgelegd, mensen hamsterden zuivel en vlees en op boerenbedrijven kwam schoolwerk door de brievenbus. De politie zette alle toegangswegen naar mkz-gebied af en alle bewoners moesten bij controle- en ontsmettingsposten langs. Verslaggever Douwe Boersma (Omrop Fryslân) was de enige journalist in het toezichtgebied rond Ie en Eanjum. Hij had zich op 11 april, de dag dat in Ie mkz was vastgesteld, laten insluiten. Een dag later werd in Eanjum mkz vastgesteld. Boersma filmde op het bedrijf van zijn oom en neef.* De preventieve ruiming door de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (RVV) in toezichtgebieden liet diepe sporen na. Enkele dagen na de laatste ruimingen werd op woensdag 26 april 2001 het toezichtgebied van twee kilometer rond Ie en Eanjum opgeheven, en mocht weer mest worden vervoerd en bezoek toegelaten worden bij boerenbedrijven. Op 2 juni 2001, zeven weken na de ruiming, kreeg boer Atze Holwerda uit Ie als eerste weer vijftien koeien.

FOTO’S (2024) auteur:
1. Tongblierbank (2004) in berm in Ie herinnert aan mond -en klauwzweeruitbraak in 2001.
2.  Idem, voorzijde met Bushokje aan overzijde van Buwaldaweg.
3.  Idem, schuin achter gezien in weidelandschap.

* Zie TERUGBLIK: De mkz-uitbraak in Fryslân in 2001 – Omrop Fryslân (omropfryslan.nl)

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail