TE ZIEN IN… Aflevering 311: G.I.W. Dragt, Van Bra ontsnapt aan het bloedbad Waalse Furie

DOKKUM – G.I.W. Dragt, oud-directeur van Museum Dokkum, schreef een nauwgezet gedocumenteerd boek en naslagwerk getiteld Ontsnapt aan het bloedbad. Hendrik van Bra’s verhaal over de ‘Waalse Furie’ van 1572 in Dokkum. De historische bezetting en het verzet, de plundering, brandstichting en inname van havenstad Dokkum anno 1572, hebben parallellen met huidige stadsvernietigingen.

Gerhild van Rooij

Perspectief

Vrijheid en rechten zijn lokaal, nationaal of mondiaal geen statische begrippen. Het bevechten, behouden of bewerkstelligen van wat op dat moment onder vrijheid verstaan wordt, heeft een stroom van publicaties opgeleverd. Het perspectief waaruit naar gebeurtenissen in oorlogen, waaronder de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) aangekeken wordt, is mede bepaald door de beschikbare informatie. Teruggevonden documenten en aanvullende informatie door nieuwe technieken, maken de verhalen completer.

1572 Verzet en Verwoesting

Na de inname van Den Briel op 1 april 1572 ontstond er overal in de Nederlanden gewapend verzet tegen de Spaanse overheersing, waaronder het neergeslagen verzet in Dokkum dat bekend staat als de Waalse Furie. Auteur Ihno Dragt heeft het verslag over de Waalse Furie van de in Dokkum geboren en opgegroeide dokter Hendrik van Bra naast andere verhalen, verslagen en brieven van tijdgenoten geplaatst. Hierdoor is een breder beeld ontstaan over de ijzingwekkende feiten van het bloedbad, de datering van de opeenvolgende gebeurtenissen en acties in augustus en september 1572 in de havenstad Dokkum. Het boek is geïllustreerd met bijzondere documenten, schetsen van de locaties, afbeeldingen van hoofdpersonen en topografische kaarten met daarop de Waalse Furie.

Geboorte van Nederland

Stichting Historia Doccumensis heeft in 2022, zeven jaar na het verschijnen van de eerste druk, een herdruk van het boek over de Waalse Furie uitgebracht ter gelegenheid van 1572, de geboorte van Nederland. Op geboortevannederland.nl is de Waalse Furie beschreven. In de Tachtigjarige Oorlog kwamen steden en gewesten in de Nederlanden in opstand tegen de katholieke Spaanse Koning Filips II. Dokkum is kort in handen van opstandige boeren en burgers onder leiding van hopman Sipke van Scheltema, gesteund door protestantsgezinde Watergeuzen oprukkend vanaf het Wad.

Caspar de Robles, bloedbad

De Spaanse Caspar de Robles, stadhouder (gouverneur) van Fryslân, geeft de voornamelijk Waalse huurlingen in naam van de koning opdracht om Dokkum weer in te nemen. Aan de huurlingen dankt deze gebeurtenis de naam de Waalse Furie van Dokkum. Het heroveren van de stad mondde uit in een groot bloedbad waarbij 400 tot 500 burgers en boeren werden afgeslacht. De stad werd leeggeplunderd en veel huizen en andere gebouwen werden platgebrand. Het bloedbad en de brand in de toen nog zeehavenstad Dokkum moesten andere Friese steden afschrikken en boeren, burgers ervan weerhouden om zich aan te sluiten bij de Oranjegezinde geuzen.

Van Bra en de andere ooggetuigen

Hendrik van Bra (Brae of Brahe) schreef een verslag over de Waalse Furie. Het terugkijken op zijn verslag met aanvullende nieuwe inzichten zoals in het boek Ontsnapt aan het bloedbad geeft een completer beeld van de beschreven gebeurtenissen. Ihno Dragt legt vele puzzelstukjes op de juiste plaats door uitgebreid persoonlijke teksten uit brieven, documenten en verslagen van de bij de Waalse Furie betrokken hoofdpersonen naast elkaar te leggen. Hij vergelijkt daarbij de teksten en schetsen met teksten op kaarten, tekeningen en schilderijen van de Waalse Furie en daarbij betrokken personen. Door deze bronnen en de vertalingen van al die teksten met elkaar te vergelijken toont hij onder meer aan dat het ooggetuigenverslag van Bra voor een deel geen ooggetuigenverslag kan zijn en een historische datum wel eens anders geïnterpreteerd moet worden.

Aannames herzien

Dendrologisch onderzoek in het pand De Dijk 4 in Dokkum bewees dat dit huis aan de brandstichting door de Waalse Furie is ontsnapt en de stad Dokkum niet, zoals lang aangenomen, geheel was platgebrand. Er blijven vragen, bijvoorbeeld over de Abdijkerk en toren die op kaarten van de Waalse Furie intact zijn weergegeven, maar niet altijd op dezelfde manier. Hoe verhouden die afbeeldingen zich tot het verhaal of verslag over de door de brandstichting ‘lekkende’ bronzen klokken, dat lange tijd als waargebeurd werd gezien? De samenvatting aan het eind zet de vroegere aannames naast de gevonden feiten en Dragt vertelt tot slot hoe het de hoofdrolspelers van de Waalse Furie is vergaan. Zijn boek zou verplichte schoolliteratuur voor Fryslân mogen zijn.

Illustraties uit boek Ontsnapt aan het bloedbad.

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail