TE ZIEN IN… Aflevering 298: Dokkumer Leugenbankje ‘Je mutte mar hore wie ’t seit’

DOKKUM – De overkapte leugenbank met het Dokkumer tekstbord ‘Je mutte mar hore wie ’t seit’ is een bezienswaardigheid en staat aan het water achter de parkeerplaats aan het Bolwerk naast het kanon bij de Woudpoortbrug. De oorspronkelijke houten bank verdween na vernielingen, maar dankzij reguliere leugenbankzitters staat er nu een stalen hufterproof leugenbankje.

Gerhild van Rooij

NIEUWGEBOUWD
De online Ensie, Encyclopedie van Friesland, citeert op 22 januari 2020 Prof. Dr. J.H. Brouwer (1958), hij noemt de leugenbank in Fries Ljeagenbolle of -bank, in plaats van Leagenbank. Brouwer vermeldt dat de overdekte Leugenbank in Dokkum nieuwgebouwd is na de Tweede Wereldoorlog’. Wie het centrum van Dokkum aan de zuidkant binnenkomt ziet het leugenbankhokje links van de Woudpoortbrug naast het oude kanon en vergeleken met eeuwenoude leugenbanken is de bank nieuw, toch wordt er gesproken over de oude en nieuwe leugenbank.

LEUGENBANKVERHALEN
Echt oude leugenbanken dateren van eeuwen terug en staan meestal aan de haven. Binnenschippers, vissers, beurtvaarders, zeelui en ouderen konden van daaraf over het water kijken naar de schepen en alles wat voorbijkwam. Ze maakten een praatje met elkaar of passanten of luisterden naar de sterke verhalen die op datzelfde bankje verteld werden. Leugenbanken danken hun naam aan verhalen die zeelui, binnenschippers en ook handelaars elkaar vertelden en waarin ze van alles aandikten of mooier en spannender maakten. Zulke verhalen en figuren gaven natuurlijk kleur in een tijd dat er niet veel vertier was en meestal weinig te beleven was in de stadjes en dorpen. Velen konden niet lezen, radio en televisie, laat staan internet, bestonden nog niet.

DOKKUMER TEKST
De leugenbank is tegen de achtermuur van het leugenbankhokje geplaatst. Op een blankhouten plank staat een Dokkumer tekst. De plank is ingemetseld in de bakstenen achtermuur waartegen de leugenbank is geplaatst, vijf regels van anderhalve baksteen breed vanaf de zijgevels en boven en onder omsloten door een rij van 72 rechtop op de kopse kant staande stenen. De tekst luidt “Je mutte mar Hoare Wie ‘t Seit”, in Fries staat dat voor ‘Do moatst mar hearre wa ’t it seit’ en in Nederlands voor ‘Je moet maar horen wie het zegt’. De zin verwijst naar de sterke verhalen die op leugenbankjes verteld werden. Een zeeman van ver kon veel verhalen wat niet na te gaan was, dat gold ook voor de avonturen van opscheppers die hun gehoor konden boeien. Hun verhalen en praatjes kon je het best met wat korreltjes zout nemen, wisten de mannen. Ze luisterden maar al te graag naar de leugenverhalen en van andere verhalen kon je wat opsteken over het leven in onbekende landen, steden en wateren en andere culturen of bepaalde strategieën of dreigingen. Je moest weten wie het zei eer je de woorden gewicht gaf.

LUIFEL EN PLAVUIZEN
De zes witte planken diepe luifel van het leugenbankhokje sluit aan op de 12 witte planken diepe overkapping. De schuin aflopende luifel is in zeven withouten vakken verdeeld met afsluitende balk aan de waterzijde en wordt vanaf beide zijgevels binnen en buiten geschraagd met afstekend donker hout. De goot over het uiteinde van de luifel loopt kort door op de zijgevels en aan de waterzijde van het hokje loopt links en rechts een regenpijp omlaag over de drie gestrekte stenen brede naar binnen uitkragende steunmuurtjes. De zijgevels zijn smaller. Op de vlakke verhoogde vloer van het leugenhokje liggen ongeglazuurde zandkleurige plavuizen in ruitvorm in 4,5 rijen van elk 15,5 plavuizen. De vloer is afgesloten met een rij bakstenen die verticaal richting water liggen. Het hokje met stevige vloer en luifel beschermt gasten tegen regen en kou, maar het comfort van een bankje dat gezelligheid bracht ontbrak lange tijd.

NIEUW STAAL OUDE VORM
De oorspronkelijke naoorlogse degelijke houten leugenbank paste perfect bij het blankhouten gelakte tekstbord waarop nu, tussen de gebeitelde woorden, enkele kleine berichten en initialen zijn gegrift of getekend. Die oude bank is er niet meer, er staat een nieuwe van ander materiaal. De groep bankzitters vroeg gemeente Dongeradeel, nu Gemeente Noardeast-Fryslân om na het als gevolg van vandalisme verdwenen houten bankje een hufterproof bankje te plaatsen. Toenmalig wethouder Pytsje de Graaf onthulde samen met het vaste groepje mannen dat bij het leugenbankje ‘uitwaaide’, op 11 november 2016 een nieuwe stalen bank. De nieuwe leugenbank is op vier plaatsen in de 22 strekkende stenen brede achtergevel verankerd, kreeg vier uit de muur stekende verticale S-krullen als dragers van de drie stalen ‘planken’ en stalen balk op de zitting met rug van ook drie ‘planken’.

VERLOOP
Naast het leugenbankhokje staat straatmeubilair in de vorm van een verankerde hoge metalen hufterproof afvalbak op de met bakstenen bestrate schuin aflopende kade. Het verloop van het leugenbankhokje en het daarop aansluitende gesloten toilethokje onder een minder hellend pannendak is vanaf de zijkant goed te zien. Het geheel vervalt de hoogte van twaalf bakstenen. De vaste leugenbankzitters lopen langs het huisje met dubbele functie en zien elkaar ’s morgens nog altijd op hun leugenbankstek met het mooie uitzicht op het water en de Woudpoortbrug en alles wat daar voorbijkomt.

FOTO’S:
1. Leugenbankhokje met luifel en regenpijpen, Bolwerk bij Woudpoortbrug.
2. Dokkumer tekstbalk en leugenbankje in bastenen muur, plavuizen vloer.
3. Zichtbaar verloop bij zij-achtergevel hoek, linksonder deel kanon, boven parkeerplaats, passanten en zicht op de molen aan het Bolwerk.

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail