TE ZIEN IN… Aflevering 268: Pieter Stoer, Kinderboekenweek en Geschiedenis

FRIES WADDENGEBIED – Het is Kinderboekenweek en de maand van de Geschiedenis. Het boek Kasper en Lumbricus van auteur Pieter Stoer (1959, Sexbierum) inspireert kinderen om zelf historische sporen te zien of ernaar te zoeken. Ze belanden in een mysterieus avontuur over het Friese landschap, Friese geschiedenis, terpen, archeologische vondsten, de Universiteit van Franeker en Eise Eisinga’s Planetarium.

Gerhild van Rooij

PIETER STOER
Pieter Stoer heeft als kind veel buiten gespeeld, in de velden aan de Waddendijk. Hij zocht in de grond naar schatten. Oude pijpenkoppen en een enkele munt. Als jongen moet hij ook de wortelstelsels en dieren die in de grond leven gezien hebben, waaronder wormen of wurmen. Lumbricus is een worm en is prachtig beschreven. De figuur Kasper is een tienjarig jongetje dat als tweede natuur wel het onderzoeken van oude voorwerpen lijkt te hebben. Hij beschikt over een groot voorstellingsvermogen en zoekt via school en familie en anderen naar wetenschappelijke informatie. Pieter Stoer heeft biologische landbouw gestudeerd aan de Landbouw Universiteit in Wageningen en is daarna in het buitenland gaan werken. Terug in Nederland schrijft hij voor zijn zoon Douwe het boek Kasper en Lumbricus, voorin staat: ‘Voor Douwe: omdat het verhaal met jou is begonnen’.  Eerder schreef hij een boek over reiservaringen.*

TWEE VAN VIJF DELEN
Van het lange sprookjesachtige verhaal voor zoon Douwe zijn deel een en twee gebundeld in Kasper en Lumbricus. De wereld boven de grond met het familie en schoolleven en buiten spelen met een schoolvriendje Simon is gecombineerd met het leven in een fantastische wereld onder de grond. Kasper leert binnenin een terp van alles over de bibliotheek van de Franeker universiteit of Academie van Frentsjer en een figuur als Eise Eisinga die zelf een planetarium bouwt in zijn huis. Alle historische, hedendaagse en fantastische figuren zijn levensecht beschreven, van de eigen familie tot de vader van Simon en de wijze wurm Terrestris. De fantastische Terragrotta wereld onder de grond lijkt eveneens levensecht. Kasper en Lumbricus dringen door in de historische kern van de terp van Ekelum, die op de kaart van Terragrotta staat, samen met de latere Afsluitdijk en zelfs het Fries Museum waar veel oudheden bewaard worden.

TIJDREIZEN
De tijdreizen naar en door Terragrotta laten zien hoe het er toeging in de zevende, twaalfde, dertiende en zeventiende eeuw. Zo leert Kasper meer over het ontstaan van de kustlijn en ontdekt hij waarom hier een Seatta (munt) gevonden is en dat hier Franken waren en ook dat munten gedetermineerd kunnen worden en hoe metaaldetectoren werken. Kasper hoort meer over een in 1592 uit de universiteitsbibliotheek van Franeker verdwenen boek. De oude berekeningen zijn nog een geheim voor hem. Het Eise Eisinga Planetarium, dat op 19 september jl. de Unesco Wereld Cultureel erfgoed status kreeg, is nog altijd te bezoeken. Zo ontrafelt Kasper met hulp van Lumbricus en Terrestris langzaam een oude boodschap.  En het wordt spannend, want er zijn kapers op de kust. Het boek Kasper en Lumbricus inspireert jonge lezers om zelf ook op onderzoek uit te gaan, en dat kan uitstekend in Tytsjerksteradiel en aangrenzende gemeentes en bij vragen over zoeken en vondsten is het Observeum ideaal en ook Museum Dokkum heeft oude voorwerpen en munten.

ZELF ZOEKEN
Kinderen kunnen op heel veel plaatsen en manieren zelf op zoek gaan naar een schat of het verhaal achter de schat of vondst. In het uitzendgebied van RTV NOF zijn in de natuur bijvoorbeeld nog sporen te zien van de eeuwenoude landschappen. Zoeken kan ook in boeken en documenten online of in bibliotheken of musea en wetenschappelijke instituten. Wie zoekt ontdekt in het heden ook sporen van het verleden. In de eigen fantasiewereld is altijd wel een schat te vinden en door je fantasie te gebruiken kun je soms ook tot oplossingen komen. Wie met Kasper mee wil op reis onder de grond moet wel onthouden dat niets is wat het lijkt. Wat staat er eigenlijk op de plaatjes van de illustrator Lowys van der Poel? Waarom staat er een kluwen wurmen op de achterkant?  En waar ligt nu alles wat op de kaart staat? Staat alles wel op de kaart? Is alles toch wel wat het is, of was het misschien vroeger wel wat het is en nu niet meer, of andersom?

Illustraties:
1. Pieter Stoer. Kasper en Lumbricus, Leeuwarden, 13.09.2023, Uitgeverij Elikser, 14,5×21 cm, 268 pagina’s. Lowys van der Poel illustraties omslag en binnenwerk zwart-wit, kleur. Evelien Veenstra vormgeving. Leeftijd vanaf 9+. ISBN 9789463655675, € 22.50.

2. Friesland Terragrotta kaart, Kasper en Lumbricus (Lowys van der Poel, Uitgeverij Elikser).

3. Gebouwen Universiteit/Academie van Franeker, 1585 tot 1811 (historisch).

* Pieter Stoer. Jeepney Blues, Filippijnse verhalen van een ontwikkelingswerker, 1997, herdruk 2000; Idem in 1998 als educatief luisterboek.

Zie ook G. van Rooij. Boekbespreking, aflevering 5 ‘Kasper en Lumbricus, wurmen zich door Friese terpgeschiedenis’

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail