TE ZIEN IN… Aflevering 262: Tsjerkepaad, Schepping Jan Kooistra in Bonifatiuskerk, Dokkum 

DOKKUM/DAMWÂLD – 260 kerken in Fryslân zijn zaterdagmiddag 9 september open voor Tsjerkepaad 2023 met als thema Kerk als plaats van ontmoeting. In de Dokkumer Bonifatiuskerk uit 1871-1872 met 47 meter hoge toren uit 1874 is de schilderijenserie De Schepping (2011) opgesteld, misschien wel het bekendste werk van Jan Kooistra (Damwoude, 1950 – Leeuwarden 1921).

Gerhild van Rooij

ARCHITECT CUYPERS
Architect en bouwmeester P.J. Cuypers is bekend van het Rijksmuseum en het Centraal station in Amsterdam. Hij heeft de Sint Martinuskerk ontworpen, die al gauw de naam Bonifatiuskerk kreeg. In de kerk bevinden zich Bonifatiusrelikwieën, een gedeelte van de schedel is hier nog steeds aanwezig. De in de twintigste eeuw gerestaureerde kerk is tevens een monument. De kerk met een rijk interieur, prachtige ramen uit diverse periodes van verschillende glazeniers, een monumentaal Van Dam-orgel en in de toren een zware klok is een bezoek waard. Het is een Tsjerkepaadlocatie waar bezoekers kunnen genieten van erfgoed, stilte, rust, meditatie en bij het jaarthema passende ontmoetingen. Veel kerken houden in de zomer een expositie, in de Bonifatiuskerk in Dokkum is dit de expositie De Schepping.

SCHILDER JAN KOOISTRA
De schilder van deze serie is de op 3 februari 1950 in Damwoude geboren Jan Kooistra. Zijn vader had daar een kledingwinkel, maar dat paste niet bij Jan, hij heeft er maar kort gewekt. Tot het eind van zijn leven zou hij beeldend werk maken, reproducties van zijn werk worden nog steeds verkocht en de originele schilderijen worden nog geëxposeerd, zoals nu in de Bonifatiuskerk. Als kind tekende Kooistra met kleurpotloodjes wat hij rondom zag en maakte zo vele vlieguren. Goed waarnemen en het voorstellingsvermogen trainen horen bij de ontwikkeling van een kunstenaar.

2021
Kooistra had 38 jaar een eigen galerie aan de Diepswal in Dokkum en was daar op vrijdag en zaterdag vaak aanwezig. Op 21 januari 2021 is Jan Kooistra na een ziekbed te Leeuwarden overleden, als succesvol schilder in zijn genre. Dokkum was belangrijk voor hem en de dankdienst voor zijn leven werd in de Bonifatiuskerk gehouden en gestreamd voor ieder die daar in het tweede coronajaar getuige van wilde zijn. De Schepping was daar voor die gelegenheid net als nu in bijpassende witte kabinetwanden opgesteld. Van dichtbij gezien, staan de werken los van de omgeving en vallen de tekstborden eronder op. Van afstand, bijvoorbeeld uit het middenpad of vanaf de banken, speelt het interieur van de kerk mee, het gebedshuis geeft de geschilderde beelden een passende context waarbij de tekst wegvalt.

GALERIE KOOISTRA
In het pand aan de Diepswal in Dokkum was een lijstenmakerij gevestigd. Kooistra had die overgenomen en maakte er de eerste tien jaar lijsten, dat kon hij fantastisch goed weet ik uit eigen ervaring. Hij leerde zichzelf in die tijd aquarelleren. Als oud-Dokkumer en (tot nu toe) regelmatig bezoeker van deze stad en als Kooistra’s collega bij FRIA, Friese vakvereniging voor beeldende kust, heb ik zijn figuratieve werk, al of niet met zijn toelichting, kunnen volgen. In de lijstenmakerij leerde hij zichzelf aquarelleren, vooral bloemen. Kooistra heeft het verkooptalent geërfd van zijn vader, misschien ook gevoel voor kleur, compositie en stofuitdrukking die in de kledinghandel eveneens belangrijk zijn. Na tien jaar aquarelleren mocht Kooistra op televisie een schilderij tonen dat geveild werd voor een goed doel, een keerpunt. Hij werd benaderd door een bedrijf dat replica’s over de hele wereld verspreidt en kreeg diverse exposities.

EXPOSITIES
Er volgden onder meer solo-exposities in Kasteel Groeneveld in Baarn, Singer museum in Laren, Hotel des Indes in Den Haag en de Floriade in Zoetermeer. Kooistra bekwaamde zich na het televisiesucces in het maken van schilderijen op doek en werkte met olieverf.  De vele schilderijen en ook aquarellen van de Waddenzee, schepen, natuur, Friese en andere landschappen, dieren schilderde hij naar de wereld rondom. Een andere manier van werken waren de religieuze onderwerpen, waaronder de serie De Schepping, daarvoor moest hij uit imaginaire beelden putten die hij zelf moest zien te vinden. Het leverde een vrijere manier van schilderen op zoals nu te zien in de Bonifatiuskerk. Hij werkte graag in gezelschap van zijn geliefde vrouw en hun hond in zijn geboorte- en woonplaats Damwâld. Daar is hij ook begraven.

ADMIRALIEITSDAGEN, MARIT ANKER
In 2020 werkte Jan Kooistra maandenlang aan een sfeerbeeld van de Admiraliteitsdagen, waarbij hij als uitgangspunt een foto van Marit Anker nam, ‘hoffotografe van de Admiraliteitsdagen’. (Haar documentaire foto’s zijn nu te zien in de wisseltentoonstelling Kiekje in Museum Dokkum.) De foto daagde Kooistra uit de vele hoofdjes en lichtjes te schilderen die bij dit feest horen. Zoiets had hij nog niet geschilderd. Kooistra wilde de Admiraliteitsdagen in het coronajaar 2020, tevens het beoogde tienjarig jubileumjaar van de Admiraliteitsdagen, niet overslaan. Het feest kon niet gevierd worden, maar de sfeer was via het schilderij in de etalage van zijn galerie zichtbaar voor passanten.

TELEVISIE, BOEKEN
Kooistra was in verscheidene TV-programma’s te zien, bij AvroTros en de EO die een portret maakte van zijn werk In beeld met Jan Kooistra. In 2005 verscheen het boek Heerlijkheid in de natuur met zijn schilderijen, In 2011 verscheen De schepping, en reproducties van  werken uit de gelijknamige serie hangen tot in Tel Aviv en Jeruzalem. Later kwam het boek de Verwondering uit over de schilderijenserie het leven van Jezus. Kooistra schilderde nog een serie Woorden uit de Psalmen. Op zijn rouwkaart stond Psalm 121 ‘Ik sla mijn ogen op naar de Bergen, vanwaar komt mijn hulp, Mijn hulp komt van de Heer die hemel en aarde gemaakt heeft’. Zijn serie de Schepping was een dank aan de schepper, de Heer en bestaat naast de schilderijen uit tekst die verduidelijkt hoe hij verbindingen wilde leggen tussen tijden, locaties, de aarde en de schepper. Kooistra’s tekst van Dag 4 luidt:

De 4^e dag
God schiep de Zon, de maan en de sterren…
vanuit de kleuren van het heelal wordt de zon geboren,
de maan links boven en de duizenden stippels zijn de
miljoenen manen, sterren en planeten….
Nu gaat het niet over de aarde maar over het heelal.
Ik wilde iets in dit schilderij uit de ruimte gaan gebruiken.
Ik heb er chondriet ingestrooid…. een soort meteoriet..
zo vanuit de ruimte op aarde gevallen..
onder in het schilderij kun je het zien….

ILLUSTRATIES, foto’s Gerhild van Rooij, augustus 2023 tijdens Tsjerkepaad
1. Jan Kooistra, De 4e dag uit de olieverfschilderijenserie De schepping
2. Jan Kooistra De 2^e dag uit De Schepping, tijdens Tsjerkepaad 2023, Dokkum
3. Publiek in Bonifatiuskerk bij De 6e en 7^e dag, De Schepping, Jan Kooistra

Auteur Gerhild van Rooij, cultuurpublicist | RTVNOF

Bronnen: oral history Jan Kooistra bij FRIA, op zijn atelier in Dokkum, thuis in Damwâld, bezoek aan zijn exposities en presentaties.
Zie: Tsjerkepaad.nl; Boniatiuskerk.nl; Jan-Kooistra.nl; Jan Kooistra op You Tube.

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail