TE ZIEN IN… Aflevering 239: Eendenkorven in wilgentakken langs Halepadrûte

DAMWÂLD – Stichting de Sûkerij beheert de zesdelige Halepadrûte door Damwâld. Halepaden herinneren aan het vroegere allemansrecht om zonder schade aan te brengen over andermans erf en landbouwgrond te mogen lopen. In de prachtige laatste etappe van dit pad door het coulisselandschap van de Noardlike Fryske Wâlden steken net als vroeger wilgentakken met eendenkorven boven het water uit.

Gerhild van Rooij

DAMMELOANE
Vanuit het dorp gezien loopt het laatste traject van de Halepadrûte van de Dammeloane naar de Johannis Murksloane. Op Dammeloane nummer 46 ligt de monumentale boerderij Prikkebosk uit 1915 en daar tegenover staat een bank met daarachter een klaphek dat toegang geeft tot een onverhard pad. Naast dit pad naar de Johannis Murksloane staat rechts een boomwal en ligt links een sloot. De bomen ruizen hier en de geur van witte meidoorns verspreidt zich tot boven de bank, waarnaast fluitenkruid meebuigt in de lichte bries. Het uitzicht is idyllisch, vogels vliegen over de weide en in de sloot kwaken kikkers. Insecten zoemen en zweven rond de kruidige slootrand waarin wilde eenden en andere watervogels voedsel vinden, kunnen nestelen en met jongen kunnen schuilen.

WILGENDRIEPOOT
Aan de Halepadrûte staan gevlochten eendenkorven van vlas tussen drie kruislings geplaatste wilgentakken. In de door een houten beschoeiing met grindrand en lage haag omringde vijver voor Prikkebosk staan boven de dotters nog twee broedkorven op driepoten van uitgelopen wilgensnoeihout. In het hele uitzendgebied van RTV NOF, van Noardeast-Fryslân, Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel tot Dantumadiel worden ieder jaar weer broedkorven geplaatst om het broedsel van wilde eenden te stimuleren. Aan de waterkant gelegen nesten komen ook voor, maar worden eerder bezocht door natuurlijke rovers van eieren en pullen dan de broedsels in de boven water en uit de kant gelegen eendenkorven. Eendenkorven zijn ambachtelijk erfgoed en afhankelijk van het gebied van herkomst gevlochten van riet, vlas of wilgenteen. Daarnaast zijn er zogenaamde hooirollen of hooigaasrollen, van om gaas gerold hooi.

VLAS, RIET EN TENEN
De kleikorven aan het Halepadtraject zijn gemaakt van vlas uit dit gebied. De Trynwâldster koer of korf is ook van vlas, maar met extra lange hals die voorkomt dat eksters en kraaien bij de eieren komen. De rieten wetterlânkoer staat in gebieden waar geen vlas voorhanden is en de korf van wilgentenen komt op meerdere plaatsen voor. Korven vlechten en herstellen gebeurde in de winterperiode, wanneer er minder werk op het land was. De materialen waren dan droog. Jong nog buigzaam riet is het best geschikt en wordt in juni geoogst, en na het indrogen buiten, in de herfst binnen op stapels nagedoogd. Riet wordt geoogst met een zichte, de korte sikkel die met een strikel gescherpt is. Bij grote hoeveelheden wordt een machine gebuikt. Vlas wordt in augustus uit de grond getrokken en gedroogd.

PLAATSEN EN VLECHTEN
De korven worden op een strampel geplaatst in de vorm van een driepoot of paal met rekje, of op een gevel, rietdek of boom. Na het broedseizoen worden zen ontdaan van het nestmateriaal in de korf en binnengehaald om het volgend voorjaar gevuld met nieuw nestmateriaal teruggeplaatst te worden. Het vlechten van een korf, schaal of mand van riet of vlas begint met een smal bosje riet of vlas pletten en ineendraaien en eventueel door er even op te staan napletten om goed in de hand te liggen. De vlechter neemt afhankelijk van het type korf ongeveer vijf vlasjes of rietstengels of gebruikt touw als bindmiddel. Het bindmateriaal wordt door het gat van de tot een cirkel gevouwen uiteinde van het bosje getrokken, om elkaar geslagen en daarna meegevlochten. Voor de basis worden circa vijf bosjes door het gat getrokken en daarna nog is het de kunst om de bindmaterialen zo stevig mogelijk om de rond de basis gelegde bosjes aan te trekken. Dit gebeurt door er een grote naald doorheen te steken waarmee het bindmateriaal wordt aangetrokken en de steken bij elke ronde boven naar rechts lopen.

DE STRAMPEL, STREEKEIGEN ERFGOED
Vlechters houden de korf meestal tussen de knieën. Ze pakken nieuwe plukjes vlas of riet als bindmiddel of verlengen het vlechttouw door er met een platte knoop een nieuw stuk touw aan te zetten. Ze trekken de bosjes met de in een naald gestoken bindmiddelen op de plaats. De vorm ontstaat door de bosjes voor een bolling op de buitenzijde van het gevlochten deel te leggen, en voor een holling op de binnenzijde. De opening van de korf moet groot genoeg moet zijn om een klomp doorheen te steken, het formaat van een wilde eend. Tot slot wordt de korf bijgeknipt zodat het patroon goed uitkomt. De in 2012 opgerichte Feriening fan Einekoerflechters ‘De Strampel’ liet in 2017 een gelijknamige film maken over Friese eendenkorven. Het camerawerk is van Ali Oosterhof, Eddy Slot en Gerrit Venema, voor de montage en geluidsnabewerking tekende Eddy Slot en de Friese tekst en voordracht zijn van Cees van der Meulen. De informatieve film op de website De-Strampel.frl en laat ook de schoonheid van het landschap zien, maar niets is mooier dan dit zelf buiten beleven en zien dat elke korf in streekeigen vlechttechniek en van streekeigen materiaal uniek is.

TEKST:
Gerhild van Rooij, cultuurpublicist, gastheer van het landschap de Noardlike Fryske Wâlden, RTV NOF

FOTO’S: Gerhild van Rooij:
1. Eendenkorf op driepootstrampel in vijver voor Prikkebosk.
2. Broedkorf aan Halepadtraject tegenover Prikkebosk in Damwâld.
3. Broedkorf naast bomenwal tussen Dammeloane en Joh. Durkloane.

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail