TE ZIEN IN… Aflevering 235: Hermitage, kluizenaarshut of minikapel in Feankleaster

FEANKLEASTER- Fogelsangh State is een oude buitenplaats met gelijknamig hoofdgebouw dat omringd wordt door een landschapspark in Engelse stijl. In het park of Feankleasterbosk staan tuinsieraden, aan de zuidkant onder meer een hermitage of kluizenaarshut in de vorm van een minikapel, niet ver van de Swadde, de historische grenssloot tussen de bisdommen van Münster en Utrecht.

Gerhild van Rooij

RIJKSMONUMENT
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) is onderdeel van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap onder rechtstreekse verantwoordelijkheid van de minister. De RCE voert wet- en regelgeving en erfgoedbeleid uit dat het ministerie en de dienst samen maken en ontwikkelt praktisch toepasbare kennis op het gebied van rijksmonumenten, landschap & leefomgeving, archeologie en roerend erfgoed. In de digitale database van de RCE staan beschrijvingen van Rijksmonumenten. De toelichting waarom alle onderdelen van rijksmonumentencomplex Fogelsangh State een rijksmonumentstatus hebben is daar te vinden. De hermitage in het ‘Bosk fan Feanwâlden’ is deel van het grote Rijksmonumentcomplex 408906 – Fogelsangh State in Feanwâlden in de gemeente Dantumadiel. De inschrijving in het register vond plaats op 10 december 1991 onder Kadaster deelnummer 82652/147 en met de kadastrale aanduiding Westergeest D 3443.

TUINSIERADEN
Het wandelpark van Fogelsangh State is prachtig en kenmerkt zich door een grillig patroon van wandelpaden met waterlopen en vijverpartijen in landschapsstijl, door bospartijen en in open ruimten geplante solitairen van beuk, eik, kastanje en naaldhout, waardoor een mooie afwisseling ontstaat in vorm, kleur, hoogte en zichtlijnen. Die aanleg wordt opgesierd door tuingebouwtjes, ook wel tuinsieraden of zelfs tuinjuwelen genoemd. De rustieke hermitage is een van de tuingebouwtjes die sfeer geven aan het park. Er staat ook een houten hertenhuisje in een omheinde wildbaan, een theehuis en er is een ijskelder. Het theehuis op de zogenaamde 3o meter hoge Modderberg, dateert uit de 18e eeuw dateert en maakte toen deel uit van de formele tuinaanleg. De ijskelder dateert uit de tweede helft van de 19e eeuw, evenals het hertenhuisje, dat tegelijkertijd met de met een smeedijzeren hek omrasterde Hertenkamp werd gerealiseerd, ook de hermitage is in de 19^e eeuw geplaatst.

17^e, 18^e en 19^e EEUW
De RCE noemt de buitenplaats Fogelsangh State in architectuur- en cultuurhistorisch opzicht van algemeen belang. Het hoofdgebouw is een belangrijk voorbeeld van een centraal in de historische buitenplaats gelegen voormalig Fries riddermatig huis. Van oorsprong dateert het hoofdgebouw uit de 17e eeuw. De realisatie van de regelmatige classicistische opbouw in architectonische samenhang met de twee bouwhuizen dateert van het laatste decennium van de 18e eeuw. De historische tuin- en parkaanleg wordt als onderdeel van het complex apart genoemd. De RCE wijst erop dat het omgrenzingplan van de nog structurele gedeelten uit de 17e eeuw, pas in de 18e eeuw tot stand kwam. De aanleg wordt grotendeels door rechte lanen gemarkeerd en daarbinnen ligt een grootscheepse aanleg in landschapsstijl naar ontwerp uit 1840 van tuinarchitect Lucas Pieters Roodbaard, uitgevoerd door de tuinarchitecten Vlaskamp sr. en jr., en uit die periode stammen de 9e-eeuwse tuingebouwtjes, waaronder de hermitage.

STEMMINGSWAARDE
De tuingebouwtjes geven volgens het RCE als ornament een belangrijke stemmingswaarde binnen het landschapspark. De hermitage op Fogelsangh State in het bos van Feankleaster wordt ook heremietenhuisje, kluizenaarshutje, kluizenaarswoning en kapel, boskapel en boshuis of boshuisje genoemd. De hermitage is alleen van buiten te zien en eigendom van Kyra Livia baronesse van Harinxma thoe Slooten. De zwart-witfoto getiteld Boshuisje Kleasterwei 3, 9297 WR te Veenklooster dateert uit 1986 en is gemaakt door J. van der Wal, fotograaf voor het RCE. Dit Boshuisje is de hermitage die in het zuiden van de historische tuin- en parkaanleg van Fogelsangh State ligt. De hermitage uit de 19e eeuw op rechthoekig grondplan, heeft een rieten zadeldak dat in 2018 opnieuw gedekt is en waar op de nok aan de achter(oost-)zijde een houten klokkentorentje is aangebracht waarin een bel. Vandaar de naam kapel of boskapel. Het puntvormig dak met piron helt aan de voor(west-)zijde sterk over en wordt aan deze zijde door boomstammen gestut, die een loggia vormen. Tussen de staanders van stammen is met rustieke takken een hekwerk gemaakt.

HEREMIET CARL LIEBKNEGT
In de in baksteen opgetrokken hermitage zit een kluizenaarpop waarover in de Binnen-en-buiten (Buitenpost) van 12 maart 2019 een verhaal is gepubliceerd. De huisknecht van mevrouw douarière van Heemstra te Veenklooster vervoerde een grijsaard onder dek op een hondenkar die nogal schokte. De kop van het gehavende ‘lijk’ werd zichtbaar, het bleek de pop Carl Liebknecht, de heremiet uit het Veenklooster bos, met scheuren en gaten in zijn hoofd, alsof hij met slagzwaard en geweerkolf was bewerkt. De knecht bracht hem niet naar zijn laatste rustplaats maar naar den chirurgijn Wegman om voor het zomerseizoen heelkundig te worden behandeld. Het zomerseizoen valt na het broedseizoen van 15 maart t/m 15 juni. Pas dan is het Feankleasterbosk bij Fogelsangh State dagelijks van 8:00-18:00 uur open. (Kaarten voor het park zijn voor € 1, – bij de tuinman of het museum in Fogelsangh State te verkrijgen).

VOOR HENK AARTSMA
Deze Te zien in… Aflevering 235 is voor Henk Aartsma uit Dokkum. Hij reisde in 2020 en later naar Tytsjerksteradiel om de in Te zien in… afleveringen beschreven werken in de openbare ruimte ‘in het echt’ te zien. Op de snorfiets of met de bus reisde hij met zijn camera langs de locaties, altijd blij met de ‘nieuwe’ achtergronden bij bekende en onbekende beelden. Aflevering 68 was gewijd aan de kluizenaarshut op de buitenplaats Vijversburg in Tytsjerk, die een heel andere sfeer heeft dan de hermitage in Feanwâlden. In Vijversburg ligt de hermitage tegen andere bouwwerken aan, in Feankleaster staat het huisje vrij in het Feankleaster Bosk. Aartsma reageerde met een mededeling dat hij een foto voor me zou maken van ‘een kluizenaarshutje in het bos van Feankleaster’. Onlangs ordende ik mijn fotoarchief en zag de foto, en realiseerde me dat RTVKanaal 30 nu onder RTV NOF werkt en Feankleaster bij het uitzendgebied hoort en daarmee Fogelsangh State en de hermitage in de openbare ruimte van het uitzendgebied staan.

FOTO’S:
1. Hermitage, Fogelsangh State, Feankleaster Bosk (foto Henk Aartsma).
2. Fogelsangh State: Exterieur Boshuisje (Hermitage), Kleasterwei 1 9297 WR Veenklooster.  (Zwart-witfoto, december 1986, RCE, J. van der Wal).
3. Rietdekkerbedrijf Alting in Veenklooster voorziet het heremiethuisje van nieuw riet (foto RTV NOF, 17/18juli 2018).
4. Hermitage, Fogelsangh State, Veenklooster/Feankleaster (foto Bayke de Vries, 17.09.2012).

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail