TE ZIEN IN…  Aflevering 232: Common Wealth War Graves in Driezum

DRIEZUM –  In Fryslân wordt 15 april vaak aangehouden als historische Bevrijdingsdag van de provincie. Veel monumenten en graven gedenken de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Bij de entree van het kerkhof van de Protestante kerk wijst een bord op Oorlogsgraven van het Gemenebest van mannen die ver van huis hun leven opofferden voor onze vrijheid.

Gerhild van Rooij

SYMBOLIEK
15 april is naast Friese Bevrijdingsdag, officieel de nationale lummeldag… een dag om even niets te doen of erop uit te trekken en gedachten te laten komen en gaan. Het is een dag om mede stilte staan bij oorlogsslachtoffers, kwetsbaarheid en vergankelijkheid en de kostbare vrijheid die wij genieten. Anno 2023 vallen weer jonge mensen en een groot aantal ver van huis. Ze laten een leegte achter bij hun dierbaren, wie het overleeft is vaak getraumatiseerd, iets dat generaties kan doorwerken. Door de eeuwen heen zijn veel symbolen gebruikt om de tijdelijkheid en fragiliteit van het leven te verbeelden. Rondom de kerk van de Hervormde Gemeente Driezum is een begraafplaats  voor het begraven van overledenen uit de Driezumse gemeenschap, de kerkelijke gemeente en hun directe verwanten. Daarnaast staan er vier Gemenebest oorlogsgraven van in de Tweede Wereldoorlog bij Driezum neergestorte slachtoffers. Het toegangshek naar dit kerkhof aan de Van Sytzemaweg 6 is vol symbolische teksten en voorstellingen. Op de twee donkergroene openslaande hekdelen is tussen een dubbele boog in lichte letters de vermaning GEDENK TE STERVEN bevestigd. In de aansluitende hekdelen kronkelt aan weerszijden een lichte slang die in zijn staart bijt rond twee, kruislings naar elkaar toe geplaatste lichte zeisen. De zeis is een attribuut van de personificatie van de dood. De zijdelen zijn bekroond met naar voren kijkende uilen  in diep donkergroene en omgeven door een lauwerkrans als symbool van de gelouterde ziel. Laurier was in de klassieke oudheid een symbool voor overwinning en de in de krans geplaatste uil is een overwinnaar, die in de duisternis kan zien en wel een  nachtarend wordt genoemd.

AD ASTRA
Links is nog een radiaal hekdeel en dicht tegen de haag aan is daarop een groen bord geplaatst waarop in witte letters Oorlogsgraven van het Gemenebest, Common Wealth War Graves staat, een standaardbord dat overal in Nederland gelijk is. De stenen Common Wealth oorlogsgraven hebben overal eenzelfde vormgeving en staan bijeen in een met witte steentjes gevuld perk. Het rechthoekige perk in Driezum bevat drie lichte gegraveerde grafstenen. De steen links is een dubbelgraf is. Op een oude zwart-witfoto staan op het dubbelgraf twee kruizen achter elkaar. Bovenin de huidige grafstenen staat een cirkelvormig logo met dubbele band waartussen de Latijnse tekst PER ADUA AD ASTRA staat. Letterlijk betekent dit door, of via hindernissen naar de sterren. Per adua en ad astra hebben, los gebruikt, dezelfde betekenis als het complete citaat. Luitenant J.S. Yule legde dit citaat voor aan Kolonel Frederick Sykes als motto voor de luchtmacht. Het is het officiële motto van de Royal Air Force en andere luchtmachten die onder het Gemenebest vallen. Op de onderzijde van de tekstband staat een lauriertakje met besjes. De Kroon van het Gemenebest staat bovenaan het embleem. Vanuit het verdiepte centrum van de cirkel vliegt een arend of adelaar met de kop naar rechts gewend naar voren, zijn vleugels zijn tussen de tekst door over meer dan de volle breedte van de cirkel uitgespreid.

VIER JONGEMANNEN
Op 27 februari 1942 vertrok vanaf RAF-basis Leeming, de Whitley Z9280 van No. 77 Squadron RAF met als missie: een bombardement op het Duitse slagschip Scharnhorst. Het toestel was onderdeel van een formatie van 33 bommenwerpers met dezelfde missie. De Z9280 werd boven Nederland neergeschoten door de Duitse nachtjager Heinz Vinke, 1V./NJG1 en stortte om 22.58 neer in Driezum. Vier van de vijf jonge bemanningsleden kwamen om het leven, de vijfde, R.C.S. Hancock, werd krijgsgevangen genomen door de Duitsers. In totaal gingen vier bommenwerpers verloren tijdens de missie, helaas heeft geen enkele bom de Scharnhorst geraakt. De Engelse grafschriften voor de vier  omgekomen jongemannen Squadron Leader Leslie Hugh William Parkin en de Sergeanten Wilfred Whittam, Edmund Sydney Ayton en Douglas John Sandlin luiden:

(dubbelgraf links)
SQUADRON LEADER
L. H.W. PARKIN DFC
PILOT
ROYAL ART FORCE
27th FEBRUARY 1942 AGE 30
IN PROUD AND LOVING MEMORY

993807 SERGEANT
W. WHITTAM
WHIRELESS OPERATOR/AIR GUNNER
ROYAL ART FORCE
27th FEBRUARY 1942 AGE 28
TREASURED MEMORIES OF DADDY.
OLWEN. BABY ANN AND STUART.

(midden)
655186 SERGEANT
D. J. SANDLIN
PILOT
ROYAL ART FORCE
27th FEBRUARY 1942 AGE 22
(groot kruis)

(rechts)
547973 SERGEANT
E.S. AYTON
AIRGUNNER
ROYAL ART FORCE
27th FEBRUARY 1942 AGE 26
(groot kruis)
BLESSED ARE THEY WHO DWELL
IN THE HOUSE OF GOD

Er zijn nog steeds bommenwerpers waarin mensen die al of niet vrijwillig hun leven geven voor vrijheid, of anderen het leven ontnemen.

FOTO’S
1. Toegangshek kerkhof Driezum, Gemenebest Oorlogsgraven bord (foto Gerhild van Rooij).
2. Kerk en Gemenebest oorlogsgraven in Driezum (foto Annelies Buurman).
3. Gemenebestgraven in Driezum (foto Annelies Buurman).

 

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail