TE ZIEN IN… Aflevering 225: De Tromslager-deserteur, boekenoeuvre Frits Bosch (2)

Nationale Boekenweek. Frits Bosch (1952, Haarlem) schreef: “De Tromslager, gedeserteerd uit het leger van Napoleon”, een persoonlijke, historische roman over gebiedsinname, oorlog, je land ontvluchten, overleven en ver weg een nieuw bestaan uitvinden. De eerstelijnspsycholoog-pionier debuteerde in 2019 met zijn praktijkverhalenboek “Help, de psycholoog verzuipt!” over de kloof tussen marktwerking bij GGZ-instellingen en kleinschalige psychologische hulpverlening.

Gerhild van Rooij

FRITS BOSCH, PRAKTIJK
Frits Bosch groeit op in Haarlem en studeert psychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Na zijn studie richt hij begin jaren tachtig met anderen een eerstelijnspraktijk op in Haarlem. In de unieke Nederlandse eerstelijnsgezondheidszorg kan een patiënt pas gespecialiseerde zorg krijgen na verwijzing via de eerste lijn, de huisarts. In 1987 verschijnt bij Swets & Zeitlinger B.V. Lisse het boek van dr. J.J.L Derksen: “De samenwerking tussen psychologen en huisartsen in Zuid-Kennemerland. Een registratieonderzoek en pilot-study” van J.M. van der Meer, R.M. Koppen, J.J.L. Derksen en F. Bosch. In 2006 is Bosch als een van de voortrekkers binnen de Landelijke Vereniging van Eerstelijnspsychologen (LVE) een van de redactieleden van het 432 paginagrote “Handboek Psychologie in de eerste lijn” door Lamers, Bosch, Hinderink en Verschuren. Dit standaardwerk omvat een kwarteeuw kennis en ervaring van veertig auteurs uit de psychologische hulpverlening en eerstelijnsgezondheidszorg. In 2017 sluit de 65-jarige Bosch zijn eerstelijnspraktijk en besluit een boek te schrijven waarin hij terugblikt op die praktijk, pas daarna is er ruimte voor zijn boek De Tromslager.

DEBUUT
De 36-jarige loopbaan in de eerstelijnspraktijk, het registratieonderzoek, handboek en decennialang overleggen, reacties en verslagen schrijven voor vakverenigingen maken dat Bosch in zijn eerste boek “Help, de psycholoog verzuipt!” complexe ontwikkelingen als vanzelfsprekend vanuit divers perspectief verwoordt. De goed gedocumenteerde bundel verschijnt in 2019 bij Stichting Beroepseer.* Na de inleiding en een openhartige biografische schets als kennismaking, volgen caleidoscopische praktijkverhalen over mensen met heel diverse levenslopen en hulpvragen. Dankzij zijn persoonlijke benadering kan Bosch oplossingen op maat aandragen. Tussen alle consultschetsen door ontvouwt de auteur chronologisch hoe vrijgevestigde, goed toegeruste eerstelijnspsychologen de vergaande vercommercialisering van grote GGZ Instellingen, zorgverzekeraars, adviesbureaus, e-healthaanbieders, digitalisering en de vele protocollen, beleidsvisies en nota’s van het Ministerie van VWS het hoofd bieden.

AFWISSELING
Eerstelijnspsychologen organiseren zich meer en tonen, evenals een aantal huisartsen, journalisten en professoren, aan dat in de media voorgespiegelde cijfers en aannames over ‘gestuurde’ psychologische zorgverlening vaak niet kloppen en ministerieel voorstellen voorbij gaan aan het belang van snelle goede zorg voor de patiënt. Hoe ontluisterend dit ook is, de praktijkverhalen van Bosch blijven bemoedigend. Politiek geïdealiseerde marktwerking leidt tot standaard behandeltrajecten van de GGZ (vroegere RIAGGS) waarbij privacy door steeds weer vragenlijsten onder druk komt, behandeltrajecten pas na maanden (duur) doorverwijzen inpasbaar blijken, en zorgafnemers onverwachte hoge kosten voor intakes en administratie krijgen voorgeschoteld. De flexibeler vrijgevestigde eerstelijnspsychologen komen steeds meer buiten beeld en sluipenderwijs is het medisch beroepsgeheim en de beroepseer onder druk gezet, maar Bosch laat zien dat er alternatieven zijn.

BURAUCRAZY
De documentaire debuutbundel “Help, de psycholoog verzuipt!” is een veelkleurige menselijke praktijkverhalenbundel waarin woorden als ‘bureaucrazy’ en ‘de zorg als afvinkfabriek’ voor zich spreken. Het belicht idealen en maatschappelijke ontwikkelingen in de psychologische dienstverlening en is een aanrader voor iedereen die met de zorg te maken krijgt, inclusief studenten, beleidsmakers, politici, commerciële partijen, onderzoeksjournalisten en lezers die van waargebeurde verhalen houden.

DE TROMSLAGER-DESERTEUR
Het tweede boek van Frits Bosch, “De Tromslager, gedeserteerd uit het leger van Napoleon” is eveneens waar gebeurd, met dat verschil dat hier de schriftelijke bronnen niet alle leemtes konden vullen en de auteur, door zich in te leven en op locatie te kijken, die heeft kunnen invullen. Het boek is in coronajaar 2021 verschenen bij Uitgeverij de Brouwerij (Brainbooks) van Henriette Faas. De historische roman is meer dan alleen een familieroman en geeft een tijdsbeeld weer. Voor het beschrijven van (deels) onbekende karakters is een groot inlevingsvermogen en overzicht nodig en dat heeft Bosch. Frits Bosch gaf als verre nazaat aan Adam en andere leden van de generaties Bösch (later Bosch) familietrekken mee van generaties Bosch die wel zelf zijn meegemaakt. Psychologen moeten over empathie en verschillende technieken beschikken om inzicht te krijgen in levens van mensen. Als schrijver moet Bosch zich kunnen verenigen met personages en door bronnen te zoeken bij aanknopingspunten kan hij zijn op 15 september 1762 in de Zwitserse plaats Stein gedoopte oud-vader Adam Bösch beter plaatsen, evenals alle andere historische figuren die hij nooit heeft ontmoet, maar levensecht overkomen. De auteur las Napoleontische literatuur, getuigenisverhalen, bestudeerde oude plattegronden en archiefstukken om de juiste historische context  te geven en hij verdiepte zich via specialistische naslagwerken in details als de trom, locaties, fortificatie, ambachten, kleding, gang van zaken in het leger. Daarmee geeft dit boek een inkijk in leven, reizen, militair dienen en werken in de tijd van Adam Bösch.

REIZEN
Met als vertrekpunt het door de dominee in Stein getoonde doopboek waar in gotische letters de naam Adam Bösch staat, volgt verre nazaat en schrijver Frits Bosch het spoor van Adam, die op 27 jarige leeftijd zijn leven in armoede zonder uitzicht op verbetering achter zich laat. De prijs daarvoor is dat hij zijn familie voorgoed moet missen en de schoonheid van de bergen in Graafschap Toggenburg waar zijn voorouders vanaf 1480 als dagloners op het land werkten, nooit terugziet. De plaats waar hij opgroeide en de natuur van nabij beleefde is een herinnering geworden. De schrijver schetst karakters die Adam onderweg treft op zijn reis langs oude steden, gehuchten, dorpen, over de Rijn en door natuurgebieden. Hij kan putten uit een archief in zijn hoofd omdat hij in zijn werkzame leven als psycholoog zoveel verschillende levensgeschiedenissen heeft gehoord.

GESCHIEDENIS
Adam komt in 1789 in De Nederlanden en wordt tromslager bij het Staatse leger. Hij geeft de slagen die het loopritme bepalen aan. Zijn muzikale signalen op de trom zijn over groter afstand doorgegeven commando’s van de bevelhebber aan de manschappen in kampementen en tijdens de strijd. Buiten de militaire gang van zaken bij het Staatse en later het Bataafse leger waar Adam zich met tegenzin bij aansluit, ontvouwt de auteur wat het betekent om je eind achttiende, begin negentiende eeuw in tijden van armoede, voor, tijdens en na de Napoleontische oorlog, gepaard met plundering, uitputting, ziekte en epidemieën staande te houden op het land, in het leger, de burgermaatschappij en geloofsgemeenschap. Net zoals nu is de impact van de oorlogvoering gigantisch, ook voor de ‘gewone man’ en migranten van verschillende landen, geloven en culturen. Nadat migrant Adam tijdens gevechten in Noord-Holland tegen de Engelsen en de Russen gewond en getraumatiseerd raakt, besluit hij een jaar later dat weer een veldslag in Duitsland teveel is voor hem. Hij deserteert samen met een kameraad en leeft vanaf die dag met angst voor represailles, maar weet zich met zijn inventiviteit ondanks barre omstandigheden te handhaven en met hulp in Haarlem te overleven. Hij is zelfs in staat om een gezin te stichten en in de beschrijving van die periode komen weer andere facetten van het leven, de armoede, ambachten en politiek onrust in beeld. De liefde voor muziek sleept Adam er emotioneel doorheen, niet alleen in Toggenburg, de legers waarin hij dient, maar in zijn hele leven. Wanneer hij door gebrek aan werk en dus ook inkomen met zijn gezin naar Den Helder moet verhuizen en daar aan de fortificaties meebouwt, staat hij in 1811 heel even oog in oog met keizer Napoleon, die ondanks zijn ongebreidelde expansiedrift, nu eens bijfiguur is in deze roman. Adam Bösch, Bos of Bosch is vier jaar later, na de Franse nederlaag in 1815, ‘dienaar der politie’ in Den Helder en heeft de eervolle taak om onder meer geboorte- en sterfaktes van inwoners van Den Helder te tekenen. In 1824 overlijdt hij, een maand nadat hij geschorst wordt door de nieuwe schout en zonder een groot geheim te hebben kunnen delen.

Anno 2023 kun je deze historische roman, met historische citaten voor de authenticiteit, niet lezen zonder parallellen te trekken met de Russisch- Oekraïense brandhaard en andere locaties in de wereld.

FOTO’S:
1.  “De Tromslager, gedeserteerd uit het leger van Napoleon” Uitgeverij De Brouwerij. Frits Bosch 2021. Op de omslag: “Avondrood” van echtgenote en kunstenaar Marianne Scalpa*. Uitgave: De Brouwerij (Brainbooks) Frits Bosch 2019.

2.  “Help, de psycholoog verzuipt!”. Op de omslag: viltartwerk uit de serie “The Wetlands” van echtgenote en kunstenaar Marianne Scalpa*. Uitgave: ANBI Stichting Beroepseer (2006), een met de beroepspraktijk en wetenschap samenwerkende uitgever, en een kennisinstituut en netwerkorganisatie gericht op het maatschappelijk belang van professionaliteit en beroepseer.

*  TE  ZIEN IN… Aflevering 224: Nationale Boekenweek, viltart van Scarpa (Bosch) (1)

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail