TE ZIEN IN… Aflevering 223: Drie geslaagde lezingen rond Internationale Vrouwendag

ALDTSJERK – Sinds 2003 houdt Galerie Bloemrijk Vertrouwen in maart een thema-expositie rond Internationale Vrouwendag Friesland, dit jaar rond de mythologische Vrouwe Fortuna. Tot 15 maart bestaat het cultuurprogramma uit een concert, poëzievoordrachten, rondleidingen langs beelden van vrouwen in de openbare ruimte en lezingen over Fortuna, de iconische Bloemen Bertha, wetenschapster M. Tóth-Ubbens schrijfster-kunstenaar H.E. Walsh/Hogeboom Walstra.

Gerhild van Rooij

BERTHA VAN MAREN-GERRITSEN
GBV wijdde in december 2022 en januari 2023 een expositie aan schildergraficus, kunsthistoricus, professor, curator en museumdirecteur Stephen Gyermek (Budapest 1930- Stockton, Californië 2016). Op 29 december waren in GBV twee lezingen over het getoonde werk uit particuliere collecties, verschillende perioden en landen. Zowel bij het gezelschap uit Utrecht/Houten als de particulieren uit Culemborg maakte het Bloemen Bertha drieluik en verhaal veel los. Het drieluik van de iconische Bloemen Bertha, voluit Bertha van Maren-Gerritsen (11 april 1887 – 1961) heeft Gyermek op 27 april 1952 tijdens de Varsity  trefzeker getekend. Volgens zijn Hongaarse vriend Miklós István, die in 1948 vanwege politieke omstandigheden niet uit Nederland terug kon keren naar Hongarije, herinnerde de karakteristieke bloemenverkoopster met altijd een stijlvolle hoed op, Gyermek en hemzelf aan de verkoopsters van bloemen en groente in hun geboorteland. Gyermek moest in 1948 vanwege het bewind in Hongarije zijn land verlaten en kwam in Nederland. De kunstenaar werd met zijn in ons land gemaakte kunstwerken toegelaten op de Rijksakademie in Amsterdam. Pista, een verkorte vorm van István Gyermek, vertrok na deze studie en ging voor een postacademische studie naar Spanje. Vandaar vertrok hij met zijn echtgenote naar de Verenigde Staten, waar hij een prachtige carrière doorliep, de Amerikaanse nationaliteit aannam en werkte onder de naam Stephen Gyermek.

ICONISCHE BLOEMEN BERTHA
Internationale Vrouwendag 8 maart 2023 stond in de GBV-lezing de bijzonder geliefde Bloemen Bertha centraal. Opgegroeid in een arme Amsterdamse buurt, later wonend in Den Haag, werkte ze sinds haar dertiende als bevlogen bloemenverkoopster. Ze is een voorbeeld hoe het eigen heft in handen te nemen, ook al is er crisis, oorlog of wederopbouw. Bertha heeft een eigen bloemwinkel gehad, met een bloemenkar gelopen, kort voor anderen bloemen verkocht, had een vaste plaats voor het Kurhaus, maar is bekend van de bloemenverkoop uit haar mand. Ze kocht de bloemen zelf in en besteedde de helft van haar tijd aan verkoop bij uitgaansgelegenheden en de andere helft was bestemd voor diverse studentencorpora. Bloemen Bertha was altijd aanwezig om de heren te ‘bebloemen’ bij promoties of bijzondere gelegenheden op de sociëteit. Ze was een opvallende figuur en is door meer kunstenaars vereeuwigd. Bloemen Bertha kreeg voor haar werkjubileum een bronzen ereteken van de burgemeester van Den Haag en de pers beschreef bij elk jubileum hoe ze bloemen, humor en zon in levens van velen bracht, onder wie de ‘lieve heren studenten en oud-studenten’. Een bloemenmeisje zoals de vijftig jaar op handen gedragen Bloemen Bertha bestaat niet meer.

92-JARIGE MAGDI TÓTH-UBBENS
De GBV-lezingenserie rond Internationale Vrouwendag 2023  begon 1 maart met een vooraf al volgeboekte lezing over het oeuvre en leven van de nu 92-jarige Magdi Tóth-Ubbens (Utrecht 1930). Zij is van Hongaars-Nederlandse afkomst en een van de bruikleengevers voor de Gyermek expositie. Uit de belangstelling bleek dat zij nog altijd een bekende kunsthistorica, auteur van kunsthistorische artikelen en boeken en fotografe is. Ubbens groeide op in Gelderland (Warnsveld), ging naar het Gymnasium in Zutphen, studeerde kunstgeschiedenis in Amsterdam. Ze kon meteen werken bij het Mauritshuis in Den Haag in een toen door mannen gedomineerde kunstwereld. Zij is een van de drie auteurs van het boek Rembrandt in the Mauritshuis an interdisciplinary study by A.B. de Vries, Magdi Tóth-Ubbens, W. Froentjes. De meeste van haar boeken en catalogi voor het Mauritshuis in Den Haag zijn in Engels, Frans en Duits vertaald en nog verkrijgbaar en worden tot nu toe geraadpleegd door musea en universiteiten. Bij uitgever de Tijdstroom verscheen de paperback Verloren beelden van miserabele bedelaars, Leprozen – armen – geuzen, dat evenals haar in maart 2014 door GBV uitgegeven bundel Vrouwen van wetenschap en kunst, deel uitmaakt van de expositie Vrouwe Fortuna. De lezing over Magdi Tóth-Ubbens vond plaats in haar in februari gestarte solo-expositie in GBV, met poëtische foto’s op historische locaties in Kreta en Aigina of de eigen omgeving in Nederland (Den Haag) en Frankrijk (Gex).

VROUWE FORTUNA
De GBV-lezing tijdens de opening van thema-expositie Vrouwe Fortuna op 4 maart jl. was een toelichting op de speciaal hiervoor gemaakte werken en de verschillende kanten van Vrouwe Fortuna. Zij wordt wel geblinddoekt afgebeeld met in haar hand een rad van fortuin, zonnerad of scheepsroer en staand op een bol, bal, of zon waarop zij instabiel alle kanten oprolt of, in geval van een gevleugelde bol, zweeft. De attributen en vleugels van Fortuna  herinneren er aan dat fortuin je kan toelachen of je voorbij kan gaan. Fortuna draagt een hoorn of vaas des overvloeds gevuld met vruchten, gewassen van het land,  goud of geld. Overvloed blijft een toevalstreffer en kan vervliegen. De attributen, geluk of het ontbreken daarvan komen terug in de werken van de tien exposanten van de thema-expositie. Op verzoek zijn er naast haar boeken ook enkele foto’s en een tekening van Magdi Tóth-Ubbens te zien, passend bij Vrouwe Fortuna. Het uitsluiten van minder gelukkigen, melaatsen, verjaagden staat naast leven vol schoonheid, cultuur, kunstgeschiedenis, oude architectuur en fraaie landschappen.

VERWACHT 15 MAART
Op 15 maart staat oud-Hurdegariper kunstenaar, auteur, historica en voorvechtster Hanna Elisabeth Hogeboom Walstra (1958-2020), als schrijfster Hannah Elisa Walsh en Alice Walsh, centraal. De laatste GBV-lezing in deze serie geeft een terugblik op haar vaak heftige boeken, passend bij Fortuna en op de kunst die zij vanaf 2015 in de galerie in exposities of lezingen presenteerde.

Bij de foto’s:
Foto 1. Jan Schultsz (1887-1945), gevelsteen Fortuna reikt haar de hand  (1930), locatie Warmoesstraat 63 (Destijds Loterijkantoor), Amsterdam, naar  gravure (1541) van Hans Sebald Beham (1500-1550)
(foto A. Zaaiman).

Foto 2. Bloemen Bertha, Burgemeester Schokking speldt Bloemen Bertha eremedaille in brons op (fotocollectie Haags Gemeente Archief).

Foto 3. Boek Mauritshuis Den Haag door Magdi Tóth-Ubbens, Nederlandse Schilderkunst, met op de omslag Het Oestereetstertje van Jan Steen (foto Gerhild van Rooij).

Foto 4. Stephen Gyermek, (István of Pista Gyermek), deel drieluik Bloemen Bertha, Varsity, 27 april 1952 (foto Gerhild van Rooij).

Vrouwe Fortuna t/m 5 april, GBV, Van Sminiaweg 70, Aldtsjerk, Do/vrij/za 14:00-17:00
werk van o.a. A. Nichting, A. Reitsma, G. Van Rooij, H. Doeleman, S. Dijkstra, H. Klaassen, S. van Montfort, T. Montfort, W. Van den Hoek, Y. Rehorst.

Lezing 15 maart, 11 uur H.E. Walsh/ Hogeboom Walstra, opgave gbvexposities@gmail.com 058-2561176, 06-25356418, zie  www.gbv-artgallery.nl

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail