TE ZIEN IN… Aflevering 212: Juliana en Bernardbank herinnert aan 7 januari 1937

BURGUM – Voor het gemeentehuis van Tytsjerksteradiel staat rijksmonument 512548, een monumentale zitbank die bekend is onder de naam Juliana en Bernardbank. In de bank zijn de namen Juliana, Bernard en het jaartal 1937 verwerkt. De bakstenen bank herinnert aan hun op 7 januari 1937 voltrokken huwelijk en neemt een speciale plaats in onder het straatmeubilair.

Gerhild van Rooij

HISTORISCHE RAADHUISWEG
Een in 1936 in Burgum gevormd comité om het huwelijk van kroonprinses Juliana met prins Bernhard te vieren heeft het initiatief genomen om deze bank te plaatsen. Het comité heeft   de bank op 30 augustus 1937 aan de gemeente overgedragen. De Koninklijke huwelijksbank in Burgum staat aan de Raadhuisweg 7. Het woord raadhuis in de historische straatnaam  verwijst naar de oorspronkelijke naam voor het gemeentehuis, dat net als vroeger een raadhuis, het gebouw is waar de plaatselijke  regering zetelt en de gemeenteraad, kortweg de raad, vergadert. Het raadhuis en gemeentehuis zijn dus beide genoemd naar de gemeenteraad. In 2016 moest de monumentale bank na 80 jaar tijdelijk weggehaald worden in verband met aanpassingen aan straten en wegdek in verband met de opening van de Centrale As. De doorgaande weg moest worden aangepast, waarbij wegen zijn versmald en er in plaats van stoplichten rotondes zijn geplaatst. De in januari 1937 opgerichte zitbank heeft daarna weer een plek gekregen voor het gemeentehuis.

VORMGEVING J. ZIJLSTRA
De herinneringsbank in Burgum is een Oranjehuismonument zonder portret en met summier opschrift. De strak vormgegeven bank is en een ontwerp van de heer J. Zijlstra (1875-1957), gemeentearchitect van Tietjerksteradeel in de jaren dertig van de twintigste eeuw, en past bij de bouwstijl van het op enige afstand achter de bank liggende oude raadhuis dat in het huidige gemeentehuis is geïntegreerd. De Koninklijke huwelijksherinneringsbank uit 1937 bestaat uit gemetselde gesinterde stenen van het type roodbruine genuanceerde Friesche klinkers. De uit de langwerpige gemetselde achterwand stekende gemetselde zitting is bekleed met langwerpige houten planken en is ingeklemd tussen twee ‘beren’, in de vorm van massieve, half rondlopende, opgemetselde leuningen. Beide leuningen zijn afgedekt met een platte hardstenen plaat met aan de voorzijde een inscriptie in de rand: in de ene staat in diepreliëf de naam JULIANA in de andere de naam BERNHARD en midden boven in de strakke achterwand of rechtopstaande rugleuning van de bank staat in een zelfde soort natuurstenen gedenksteen 1937. De klinkerbestrating voor de bank bakent hem af van de openbare groene ruimte eromheen.

RIJKSMONUMENT
De Juliana en Bernardbank is benoemd tot Rijksmonument onder het nummer 512548. Volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is de Koninklijke herinneringsbank monumentwaardig omdat de bank ruimtelijk en functioneel essentieel onderdeel van het complex Raadhuisweg 7, een gedenkteken is van een nationale gebeurtenis en omdat de bank een in 1937 eigentijdse vormgeving heeft, in harmonie met het achterliggende gemeentehuis.

De stenen waaruit de bank is opgetrokken zijn afkomstig van de Friesche Steenhandel te Leeuwarden en het hardsteenwerk is afkomstig van de firma D. Arends te Leeuwarden. De houten zitting is het enige dat uit Burgum komt en is gemaakt door de Bergumer meubelmaker J. Wolters. (Bronnen  Leeuwarder Courant, van 1 september 1938 en de Website van René en Peter van der Krogt, Dier & Mens in brons en steen). De bank staat op N.B. 53°11’21” – O.L. 5°59’21”

JULIANA EN BERNARDBANKEN
Ter ere van het huwelijk van Prinses Juliana en Prins Bernhard zijn in meer plaatsen herinneringsbanken opgetrokken. De majestueuze Juliana en Bernardbank in Voorburg-Leidschendam is gebouwd in de stijl van de Nieuwe Haagsche School en bekroond met een groot beeldhouwwerk van Albert Termote. Deze bank heeft verder een smeedijzeren krulversiering bovenop de bakstenen rugleuning en veel uitgebreidere in steen gehouwen opschriften dan in Burgum en de meeste andere plaatsen. De veel grotere bank bestaat uit meerdere onderdelen en staat op een soort overkluizing van de vijver op een soort podium in de vorm van een betegeld terras. De bank op het terras dat de vijver doorsnijdt biedt aan beide kanten fraai uitzicht.

Een andere, sobere bakstenen Juliana en Bernardbank in Woerden staat ook in een park, maar is vergelijkbaar met de bank in Burgum. Deze Oranjehuisbank heeft links een inspringend ingemetselde metalenplaat waarop een gekroonde ineengestrengelde “JB” staat en daaronder de tekst: “7-1-1937 aangeboden door de vereniging Woerden’s.” De plaat is gesigneerd met: “n.v. metaalgietery “holland” – Amsterdam.” In het straatbeeld van de Niersweg in Gennep staat naast een boom voor een huis een stenen bordes met daarop een eenvoudige, licht gebogen Juliana en Bernardbank met houten zitting tussen vierkante bakstenen leuningen en een licht gebogen lage bakstenen achterwand waarboven een ingemetselde natuursteen uitsteekt met de tekst: “H.K.H. PRINSES JULIANA en Z.K.H. PRINS BERNHARD jan. 1937 aangeb. door eerecomite.” Anders dan in Woerden, Gennep en Voorburg ontbreekt die vermelding van een erecomité in Burgum. Het zou mooi zijn als er aangegeven wordt dat het initiatief hier ook van een comité kwam en dat de bank in augustus 1937 is overgedragen aan de gemeente.

FOTO’S:
1. 1937, huwelijksjaar Juliana en Bernhard in bank, Raadhuisweg 7 (Foto auteur).
2. Juliana en Bernardbank voor het gemeentehuis van Tytsjerksteradiel, Bergum (Foto auteur).
3. JULIANA in leuning herinneringsbank aan huwelijk Juliana en Bernard (Foto auteur).

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail