TE ZIEN IN… Aflevering 200: Gevelsteen herinnert aan Vrijgemaakten

DAMWÂLD/OENTSJERK – Het pand Trynwâldsterdyk 20 in Gytsjerk huisvest architectenbureau Dorenbos. Een ingemetselde gevelsteen met hart, kruis en anker als symbolen voor geloof hoop en liefde, herinnert eraan dat hier de Vereniging van de gereformeerde gemeente vrijgemaakt Oentsjerk was gevestigd. Nadat de gemeente is opgegaan in de vrijgemaakte gemeente in Murmerwoude (Damwâld), is de gevelsteen in de Trynwâlden gebleven.

Gerhild van Rooij

VRIJGEMAAKT
De ‘Vrijmaking’ van Gereformeerde Kerken vond in Nederland plaats in de jaren ’40 van de twintigste eeuw en was in de jaren ’30 op gang gekomen. In 1942 heeft de generale synode (de vergadering waarin gereformeerde kerken uit Nederland zijn vertegenwoordigd) onder dreiging van disciplinaire maatregelen een bepaalde leer over verbond en doop opgelegd. Hield men zich daar niet aan (omdat ze strijdig was met de Bijbel), dan werden sancties toegepast. Van deze niet-Bijbelse binding hebben een aantal kerkleden zich vrijgemaakt tijdens een publieke vergadering in Den Haag in augustus 1944, daarna gebeurde hetzelfde in plaatselijke kerken en groepen. Gereformeerde Kerken die de synode niet volgden hebben de toevoeging Vrijgemaakt aanvaard.

MURMERWOUDE
De Gereformeerde Kerk Murmerwoude heeft zich vrijgemaakt op 19 november 1944, de Gereformeerde zusterkerk van Oentsjerk op 8 augustus 1945. Murmerwoude, in Fries Moarrewâld, is een voormalig dorp in de gemeente Dantumadeel. Op 1 januari 1971 zouden de drie dorpen Murmerwoude, Akkerwoude en Dantumawoude samengevoegd worden tot het nieuwe dorp Damwoude. Murmerwoude was het centraal gelegen dorp van de drie en ligt in het hart van Damwoude, de hoofdplaats van de gemeente Dantumadiel. Na de oprichting in 1945 van de Gereformeerde kerk Vrijgemaakt van Oentsjerk is er van 1947 tot 1964 een langdurige samenwerking met de zusterkerk in Murmerwoude. De vrijgemaakte kerk in Oentsjerk wordt in 1965 opgeheven en bij de vrijgemaakte kerk in Murmerwoude gevoegd.

DAMWÂLD
In Murmerwoude vinden de erediensten plaats in het Verenigingsgebouw uit 1937-1938 dat oorspronkelijk is gebouwd als het dorpshuis Ons huis. Na de scheuring in 1944 in de Gereformeerde kerk in Murmerwoude hadden de Gereformeerd Vrijgemaakten geen locatie meer om te kerken. Ze huurden de biljartzaal in Ons huis om daar hun erediensten te kunnen houden. In de jaren zestig heeft de kerk Ons Huis kunnen kopen, de dorpshuisactiviteiten waren sterk teruggelopen. In 1997 is de kerk uitgebreid met de aanbouw van een voorportaal. Vanaf 2001 zocht deze kleine vrijgemaakte gemeente voor de dorpen Damwâld, Broeksterwâld, Oentsjerk, Mûnein, Wyns en Rinsumageast vergeefs naar samenwerking met andere kerken. Voorjaar 2009 werd duidelijk dat de gemeente zonder eigen predikant moeite had de ambten ouderling en diaken in te vullen. Na de eredienst op Palmzondag 28 maart 2010 is  de gemeente opgeheven. Het opheffen van de gemeente betekende echter niet het einde van vrijgemaakte erediensten in Damwâld, al duurde het ruim een jaar eer er weer diensten gehouden werden.

BROEKSTERWÂLD
Op 30 juni 2010 is het kerkgebouw in Damwâld met de complete inventaris, het orgel, de pastorie en het parkeerterrein aan de Fontein de Jongstrjitte officieel verkocht aan de Christelijke gereformeerde Andreasgemeente van Broeksterwâld. In de jaren negentig waren door een scheuring in de CGK te Broeksterwâld twee gemeenten ontstaan die daarna beiden in hetzelfde gebouw kerkten. Rond 2007 had de kerkenraad van de Petrusgemeente een boedelscheiding voorgesteld. De kleinere Andreasgemeente kocht zich uit en nadat in 2010-2011 in Damwâld de pastorie aan de kerk was vastgebouwd, en de woonbestemming daar had plaatsgemaakt voor het inrichten van een ruimte voor vergaderingen en kindercrèche heeft de Andreasgemeente dit gebouwencomplex betrokken. De eerste eredienst op de nieuwe locatie vond plaats op 26 augustus 2011. De Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt aanvaarden de Bijbel als het Woord van God en toetsen eigen gedachten en gevoelens steeds aan de Bijbelteksten als kompas voor het leven. In de Vrijgemaakte kerken zijn politieke, maatschappelijke en andere organisaties en ook eigen scholen gesticht.

TRYNWÂLDSTERDYK
In de Trynwâlden herinnert alleen de fraai vormgegeven en puntgave gevelsteen aan de Trynwâldsterdyk nummer 20 in Gytsjerk nog aan de voormalige Gereformeerde kerk Vrijgemaakt of Christelijk Gereformeerde kerk van Oentsjerk. Het drievoudig symbool van ineengeweven kruis, anker en hart op de gevelsteen is een Bijbels symbool en de gevelsteen houdt deze bekende kerkelijke symbolen als religieus cultureel erfgoed in ere. Op de gevelsteen uit 1940 wordt verwezen naar de Bijbeltekst 1 Korinthe XIII, vers 13. In de brief die Paulus aan de kerk in Korinthe schrijft, staat bij vers 13: En nu blijven geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de meeste van deze is de liefde. Ook voor wie de herkomst van deze Bijbeltekst niet kent, staat de drie-eenheid van hart, kruis en anker symbool voor liefde, geloof en hoop.

KONINGEN
De Christelijk Gereformeerde Kerk Andreasgemeente van Broeksterwâld, is onderdeel van de Particuliere synode van het Noorden en valt onder de classis Leeuwarden en de diaconie bevindt zich op de Foarwei 21 in Damwâld. In het kerkgebouw aan de Foarwei 19 in Damwâld is ook een herinnering bewaard aan een al langer geleden opgeheven kerk. Ter gelegenheid van de opening van het verbouwde kerkgebouw in Damwâld in 2011 schonk dominee H.H. de Haan de CGK Andreasgemeente kerk  uit naam van de Brabantse opgeheven gemeente Klundert een historisch bord met daarop de Bijbeltekst van I Koningen 8 vers 29a. Het bord was ooit door dominee P. Dijkstra aan de gemeente Klundert geschonken, zelf had hij van 1932 tot aan 1948 in Broeksterwâld gediend. De goudkleurige tekst op het zwarte bord luidt: Dat Uwe oogen open zijn, dag en nacht, over dit huis. 1 Kon. 8, 29a.

Foto’s:
1. Ingemetselde gevelsteen met kruis, anker en hart, Trynwâldsterdyk 20, Gytsjerk (foto Gerhild van Rooij).
2. CGK Andreasgemeente Broeksterwâld, Foarwei 19, Damwâld (foto Romke Hoekstra, CC4).
3. Historisch bord uit Klundert met Bijbeltekst I Koningen 8 vers 29a (foto Romke Hoekstra, CC4).

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail