TE ZIEN IN… Aflevering 196: 4 oktober, Sint Franciscus feestdag en Werelddierendag

FRIESLAND/NEDERLAND – De datum 4 oktober is de feestdag van Sint Franciscus van Assisi, de beschermerheilige voor melaatsen, zwervers, verdrevene, armen en voor planten en dieren. Volgens overlevering preekte de heilige Franciscus voor de dieren. In het jaar 1929 is zijn feestdag officieel ook tot Werelddierendag kortweg Dierendag, uitgeroepen. Nederland volgde en viert vanaf 1930 Dierendag.

Gerhild van Rooij

DIEREN OM ONS HEEN
In Tytsjerksteradiel en veel andere gemeentes zijn in de openbare ruimte kunstwerken met dieren te zien. Het zijn gevelreliëfs, mozaïekkunstwerken of vrijstaande beelden, uitgevoerd in diverse materialen en technieken. De verbeelde dieren zijn verbonden met Bijbelse verhalen, streekvertellingen, de natuur of het landschap van de streek. Ook zijn er beelden en reliëfs waarop boeren, boerinnen, herders, jagers of handelaren te zien zijn samen met  runderen, schapen, geiten, zwijnen, ganzen of pluimvee of wagens met paarden uit historische boerenbedrijven of van trekschuiten en andere door dieren voortgetrokken voertuigen. En er zijn beelden van kinderen met huisdieren of bijvoorbeeld bokkenwagentje en kunstwerken met uitgestorven of weer geïntroduceerde dieren. De meeste van deze kunstwerken hebben een geruststellende uitstraling en staan in parken, bij water, scholen, kerken of bedrijven en op historische locaties.

ONSTAAN WERELDDIERENDAG
Er is nog geen beeld of monument voor de nog geen eeuw oude Werelddierendag. Die dag is bedacht door twee dames die in verschillende Europese landen woonden. In mei 1927 schreef Ilse Winter vanuit de plaats Brno in Tsjechië een brief aan de voorzitster van de Wereldvereniging van de Dierenbescherming, mevrouw Margaret Ford in Londen. Dat was toen een efficiënte en snelle manier om ideeën te delen. In haar brief stelde mevrouw De Winter voor om wereldwijd één dag per jaar speciaal aan dieren te denken. Mevrouw Ford omarmde het idee meteen en de beide dames vonden de feestdag waarop de Katholieke Kerk de Heilige Franciscus herdenkt, de ideale datum voor een Werelddierendag. Sint Franciscus, de stichter van de orde van de Minderbroeders had contact met dieren.

FRANCISCUS VAN ASSISI
Franciscus wordt in 1181/1182 geboren, zoals zijn volledige naam zegt in Assisi. Hij is de oudste zoon van Pietro di Bernadone, een rijke lakenkoopman. Hij komt ter wereld terwijl zijn vader nog op zakenreis is naar Frankrijk. Zijn moeder, Donna Pica, noemt hem Johannes, maar bij terugkomst hernoemt zijn vader hem en krijgt de jongen de naam ‘Franciscus’, ‘Fransmannetje’. Die naam is een eerbetoon aan het land waar Pietro zijn rijkdom aan te danken heeft. Franciscus is voorbestemd om de winkel van zijn vader over te nemen, maar wil ridder worden en wordt uiteindelijk de stichter van de orde van minderbroeders en sticht met zuster Clara de later naar haar vernoemde orde van Clarissen en Franciscus sticht nog een derde orde voor leken.

DIERENDAG EN CONGRES 1929
Franciscus van Assisi sterft in de vooravond van 3 oktober 1226, op 44 jarige leeftijd. Zijn laatste rustplaats zal de Basilica San Francisco worden. Op 16 juli 1228, wordt Franciscus door paus Gregorius IX heilig verklaard en wordt 4 oktober een aan Franciscus gewijde feestdag. Tijdens een internationaal congres van verenigingen voor de bescherming van dieren in mei 1929 in Wenen werd 4 oktober officieel uitgeroepen tot Werelddierendag. R. Spurrier, de secretaris van de National Council for Animal Welfare, was de belangrijkste pleiter voor deze dag. Dierendag werd toen al in enkele steden van diverse werelddelen gevierd in Europa in Engeland, Duitsland en Oostenrijk, in Azië in Indië en in Amerika en Australië. De eerste officiële dierendag in Nederland was op 4 oktober 1930. Die dag stonden er in de Nederlandse kranten veel beschouwingen over de verhoudingen tussen mens en dier.

BREED GEVIERD
Werelddierendag wordt nu in veel meer landen gevierd, maar was vooral bedoeld om alle dieren wereldwijd een dag extra aandacht te geven. Dieren zijn deel van onze leefwereld in de steden, dorpen en in buitengebieden. We zijn samen deel van de natuur. Dieren verdienen respect. Dierendag is nu vooral een dag waarop ook de jeugd bij dieren betrokken wordt en dan meestal bij de huisdieren, het levert vertederende verhalen en plaatjes op. Het is mooi wanneer huisdieren extra aandacht krijgen, maar de wereld van de dieren is veel omvangrijker. Naast de huisdieren, zijn er dieren die voor consumptie worden gehouden of er speciaal voor worden gefokt naar wens van de consument. Er zijn andere dieren die gehouden worden als werkdieren.

STILSTAAN BIJ WERELDIERENDAG
Wereldwijd zijn er dieren die in de al dan niet bedreigde natuur met uitsterven bedreigd worden, vaak door uitbuiting van de planeet of door ecologische en deels door de mens veroorzaakte natuurrampen. Werelddierendag zou mede een dag kunnen zijn met aandacht voor het voorkomen van kwetsen, verminken en uitbuiten van dieren, ook waterdieren. En het zou een ideale dag zijn om te kijken hoe wij omgaan met de bio-industrie, het verplaatsen van dieren of het verdrijven van dieren en om de successen te vieren van initiatieven die dit ten goede veranderen, ook op kleine schaal.

TEKST EN FOTO’S Gerhild van Rooij, cultuurpublicist
1. Roelof Lens, Vis zon en duif, gevel cbs Ichtus, S. Kloostermanstraat 44, Gytsjerk.
2. Trudi Ros, Otter, brons op zwerfkei, It Wiid nabij haven Earnewâld.
3. Anne Woudwijk, mythische dieren in grafiekexpositie Nova Cura, juli 2020 in Observeum, Burgum.
4. Mindert Wilstra, detail, betonnen reliëfs rundvee op toegangshek-bloembakken (rood zwart-witte koe en stier), Wearbuorren 3, Readtsjerk.

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail