TE ZIEN IN… Aflevering 191: Wybe Bosch, kunstwerk De betekenis van kleur in Sumar
SUMAR/DAMWOUDE – Op het betegelde plein voor Dorpshuis De Kamp, Knilles Wytsewei 15 Sumar, reikt ‘De betekenis van kleur’ met palen naar de kroon van een boom. Het ranke meerkleurige kunstwerk is gecreëerd door fotograaf, schilder, beeldhouwer en monumentaal vormgever Wybe Bosch. Het abstracte werk bestaat uit drie stalen palen en dateert uit 1980.
SUMAR/DAMWOUDE – Op het betegelde plein voor Dorpshuis De Kamp, Knilles Wytsewei 15 Sumar, reikt ‘De betekenis van kleur’ met palen naar de kroon van een boom. Het ranke meerkleurige kunstwerk is gecreëerd door fotograaf, schilder, beeldhouwer en monumentaal vormgever Wybe Bosch. Het abstracte werk bestaat uit drie stalen palen en dateert uit 1980.
Gerhild van Rooij
OEUVRE
Het oeuvre van Wybe Bosch omvat wandschilderingen, portretten, kleinplastieken, speelplaatsen en speelplastieken en ruimtelijke vormgeving waaronder driedimensionale kunstwerken in de openbare ruimte zoals De betekenis van kleur in Sumar en bijvoorbeeld cocreatie Zonder titel in Gorredijk, met Sip Visser. Sip had wel samengewerkt met zijn vader, kunstenaar Tseard Visser, die onder meer in 1970 De Flambou van beton en betonijzer maakte voor de toenmalige, gelijknamige school aan de Mientewei in Gorredijk. De lijnen en vormen van De Flambou zijn verwant aan Zonder titel dat een groter formaat heeft en ruimer van opzet is en daarmee een transparantere en monumentalere uitstraling heeft, ook door het ontbreken van een voetstuk. Wybe werkte voor ruimtelijk werk met uiteenlopend materiaal, naast steen, hout en brons ook polyester, staal en gaas en hij hanteert onder meer spuittechnieken en grafische technieken. Zijn monumentale werk in de openbare ruimte is abstract en architecturaal.
OPLEIDINGEN
Wybe Bosch is afkomstig uit Drachten waar hij op 20 mei 1956 is geboren. In de periode 1973-1978 is hij opgeleid aan de toenmalige Friese kunstakademie ABK Vredeman de Vries in Leeuwarden. Daarna verdiepte hij zich in 1979 verder in bronsgieten waarvoor hij in de leer ging bij Cees Langendorf. In 1980 rondde hij nog een technische opleiding af aan de MTS. Technisch is hij veelzijdig onderlegd. Hij kan in zijn beeldende kunst in vrijheid werken en is er voor zijn onderhoud niet afhankelijk van. Na de genoemd studies voltooit hij de Fotovakschool Apeldoorn en richt dan een fotowinkel en fotostudio op. Hij werkt er 40 jaar samen met zijn vrouw Anneke. Op 1 oktober 2021 sluiten ze de zaak en studio, maar ze komen nog wel naar de opdrachtgever thuis of op andere locaties als een feestzaal, park of bos om er documentaire foto’s, portretten of pasfoto’s te maken.
ERKENNING
Wybe maakte al zijn beeldend werk naast zijn studie en later naast het werken voor zijn fotozaak en studio in Damwoude. Zijn beeldende werk is al opgenomen in de uitgave Beeldend Kunstenaars in Friesland 1980 en de opvolger uit 1984. In 1992 is hij ingeschreven bij de toenmalige Fryske Kultuurried en opgenomen in de documentatie en Selectie Beroeps Beeldend Kunstenaars Friesland en in 1993 is hij vertegenwoordigd in de uitgave Beeldend Nederland. Hij maakt onder meer werken bij overheidsgebouwen, zoals De betekenis van kleur in Sumar. Voor de jaren 90 waren Friezen voor energielevering aangewezen op de FRIGEM en PEB, daarna besloot de Nederlandse regering dat marktwerking voor de energielevering een betere optie was. Begin jaren tachtig bouwde het toenmalige gasbedrijf FRIGEM, energiedistributiebedrijf van de Friese gemeenten, aan WettterwiIle 2, Gorredijk een nieuw pand, waarvoor het beeld Zonder Titel van Sip Visser en Wybe Bosch samen nog te bewonderen is.
FRIGEM
In 1990 hadden het Energiebedrijf Groningen en Drenthe (EGD) en de IJsselmij de productie van elektriciteit ondergebracht bij de EPON, Elektriciteits-Productiemaatschappij voor Oost- en Noord-Nederland. De EDON, N.V. Energie-Distributiebedrijf Oost- en Noord-Nederland, leverde gas en elektriciteit in Groningen en delen van Overijssel en Drenthe en bleef in 1993 na fusie van de EGD en IJsselmij, verantwoordelijk voor distributie en levering. EGD bezat in 1992 al 50% aandelen van de NV FRIGEM, zeven jaar later verkreeg EDON de overige 50% aandelen en wilde fuseren met de PNEM/MEGA-groep. EDON nam de VAM over van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij en had toen 23% van de Nederlandse afvalmarkt in handen. EDON en PNEM/MEGA-groep verkochten hun belang in EPON aan het Belgische Electrabel (deel Engie-groep) en voerden na de fusie op 3 december 1999 de naam Essent. Dit fusiebedrijf, met producten en diensten op het gebied van energie, kabelcommunicatie en milieu, had zes provincies als aandeelhouder, de resterende 26% aandelen waren in handen van gemeenten in die provincies.
KUNSTWERK ZONDER TITEL
Het FRIGEM gebouw aan de Wetterwille 2 kreeg sinds 1993 verschillende eigenaren en was ook bekend als Gaswacht. Zoals bij alle overheidsgebouw was bij de nieuwbouw een deel van de aanneemsom bestemd voor een kunstwerk. De ideeën van Opsterlandse kunstenaars voor een kunstwerk spraken toenmalig directeur Wytze Kooi niet aan. De burgemeester stond erop dat het wettelijk verplichte kunstwerk er kwam. Toen Kooi een hem aansprekend kunstwerk van Wybe Bosch en Sip Visser zag, plaatste hij dat in 1983 bij het bedrijf. De plastiek op het gazon bestaat uit polyester om een frame van betonijzer, gaas en beton en is vanaf de Overtoom te zien. Het verhaal dat dit werk het samengaan van de vijf gasbedrijven uit Opsterland, Utingeradeel, Idaarderadeel, Ooststellingwerf en Rauwerderhem symboliseert, is een interpretatie achteraf. Zonder Titel is als een vrij werk gemaakt, niet voor de specifieke locatie.
VERANDERING
De foto van Zonder Titel dateert uit 2016. Na 35 jaar is het kunstwerk in 2018 onder handen genomen door Alois Fransen, Jan van der Wal en Wout Jeeninga van Maatwurk Ondersteuning Gorredijk, de nieuwe eigenaar van het pand en perceel. Zij hebben de gaten opgevuld, het metaal opgeknapt, het beeld geschuurd, geplamuurd en weer wit geverfd. Mede-eigenaar van het bedrijf, Jetze de Vries, ziet in het beeld drie ‘maatwurksporen’ samenkomen: de dagbesteding, arbeidsmatige dagbesteding en het begeleid werken. Die associatie is eveneens een interpretatie achteraf, maar laat net als de ‘gasbedrijven-interpretatie’ zien dat het beeld betekenis heeft voor het bedrijf en publiek. In beide interpretaties gaat het om samenkomen, verbinden en dat kan ook in een abstractie. Het beeld De betekenis van kleur in Sumar is strakker van vorm dan het werk in Gorredijk en ontleent de naam aan de vele in elkaar overvloeiende kleurenbanen op de omhoogstekende buizen of palen. Het beeld in Sumar is eveneens als het werk in Gorredijk een abstractie en een spel in de ruimte van lijnen, ritme en evenwicht.
AUTEUR Gerhild van Rooij, cultuurpublicist uit Aldtsjerk
FOTO’S Gerhild van Rooij
1 Wybe Bosch, De betekenis van kleur (detail, onder boom), Knilles Wytsewei 15,Sumar
2 Wybe Bosch, De betekenis van kleur, staal, meerkleurig, Sumar
3 Plein Dorpshuis De Kamp, Sumar met De betekenis van kleur, Wybe Bosch
4 Wybe Bosch, Sip Visser, Zonder Titel (zoals in 2016) Wetterwille 2, Maatwurk, Gorredijk
BRONNEN:
Zie in de tekst
‘Nieuwe betekenis voor wit kunstwerk.’ Sa, dd. 24 oktober 2018.
Gerhild van Rooij. 2016. ‘Tseard en Sip Visser, Haudmare Wijnjewoude, De Flambou Gorredijk en Beelden Beetsterzwaag’. Pluskrant Magazine 2016, pp.16-17
Keunstwurk.nl
RKD.nl
Stuur je tip, video of foto's naar:
0511-441202 of nieuws@rtvnof.nl.
