TE ZIEN IN… Aflevering 176: Canon Nederlandstalige literatuur, Enquête 

FRIESLAND – De in 2002 gelanceerde Canon van de Nederlandstalige literatuur geeft een overzicht van de belangrijkste boeken uit de literaire geschiedenis van Nederland. Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL, KB), KANTL, Taalunie, NL-Lab, Raad voor Neerlandistiek en Platform Neerlandistiek zijn de initiatiefnemers van een enquête over de vernieuwing van deze canon. Iedereen kan daaraan meedoen tot 19 juni.

Gerhild van Rooij

KEUZES
De literaire canon en herzieningen daarvan bewegen met de tijd mee. Literaire boeken en auteurs die in onderwerp aansluiten bij wat op het moment van samenstellen speelt, zullen makkelijker een plaats krijgen of houden in de canon, dan auteurs en boeken die daar buiten vallen. De samenstelling van een canon blijft willekeurig en zal altijd voor discussie zorgen over waarom de ene auteur of dat ene boek er wel in staat en de andere auteur of dat andere boek niet. Een literaire canon kan zo een inspiratiebron zijn om van gedachten te wisselen over de keuzes en de literatuur.

SAMENSTELLING
De Canon van de Nederlandstalige literatuur werd in 2002 door de leden van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde omschreven en omvat volgens stemmers de ruim 100 meest klassieke literaire auteurs en de 125 meest klassieke literaire werken uit het Nederlands taalgebied. De volgorde en samenstelling zijn op basis van de uitgebrachte stemmen tot stand gekomen. Die stemmen kwamen voor het overgrote deel van mannen. De meest genoemde auteurs zijn man en bovenaan prijkt Multatuli, die met meerdere boeken in de canon is vertegenwoordigd. Er is veel veranderd in de afgelopen twintig jaar. Dat zal  zijn weerslag hebben op de verschuiving in het veld van auteurs en de genoemde boeken in de volgende versie van de canon.

NUMMER  1
Welke plaats zullen Nederlandse boeken van Friezen in de hernieuwde Canon van de Nederlandstalige literatuur krijgen? Hoe zal Friesland van zich laten horen in de enquête waaraan iedereen kan deelnemen? In de canonversie uit 2002 staat Multatuli (Eduard Douwes Dekker) bovenaan. Op nummer 1 staat zijn boek Max Havelaar (1860), op 46 zijn Woutertje Pieterse (1862-1877) en op 63 zijn boek Ideeën (1862-1877). De Friese J.J. Slauerhoff staat op 55 met zijn Verzamelde gedichten (postuum, 1947), op 108 met Schuim en asch (1930) en op 109 met Het verboden rijk (1932). François HaverSchmidt (Piet Paaltjens), naar wie in Friesland een wandelroute  en straten zijn genoemd, staat op 64 met zijn Snikken en grimlachjes (1867). Hekkensluiter van de canon is Tessa de Loo met op 125 De Tweelingen (waarvan ook een film gemaakt is).

ERFGOED EN VERNIEUWING
Grenzen veranderen en taal en literatuur evolueren. Kennisnemen van oude teksten en boeken die tot het cultureel erfgoed horen, vormen een goede basis om een overzicht te krijgen hoe er in verschillende tijdsperioden gedacht en gesproken werd over bijvoorbeeld  het leven, de liefde en de dood, het geloof, opvoeding, werk, bezit en verwachtingen of de omgang met land, dieren, mensen en de diverse gezagsverhoudingen en etiquettes. Een literaire canon is meer dan een reeks boeken die al decennia op de boekenlijsten voor scholieren en studenten staat. Nieuwere teksten uit de tijd waarin we nu leven kunnen een heel ander beeld of wereldbeeld geven in vergelijking met oudere teksten en boeken en onze horizon verbreden. Een literair boek dat beklijft brengt personen, begrippen, gebeurtenissen of relaties tot leven. Of die boeken nu ontleend zijn aan de zogenaamde realiteit, of een toekomst of juist een verleden schetsen, maatschappelijke veranderingen klinken er altijd in door. De nu nieuwste boeken zullen in de toekomst weer anders opgevat worden.

SLEUTELTEKSTEN
Het gebied dat de Nederlandse literaire boeken bestrijkt is groter dan Nederland. Op 1 juli 2015 verscheen een nieuwe Canon van de Vlaams-Nederlandse literatuur, ook wel: De canon van de Nederlandse Literatuur vanuit Vlaams perspectief genoemd. Deze canon met 51 titels uit het Vlaamse literaire erfgoed werd samengesteld in opdracht van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde in Vlaanderen en het Vlaams Fonds voor de Letteren. In 2020 verscheen al een nieuwe versie. Daarnaast bestaat er onder meer de Basisbibliotheek – Duizend sleutelteksten uit de cultuurgeschiedenis van de Lage Landen, een lijst van 1000 werken, die in 2008 is gepubliceerd op de DBNL.

BEKENDMAKING NIEUWE CANON
Tijdens de Week van het Nederlands van 1 tot 8 oktober 2022 vindt het Canonfestival plaats. In die week zal de uitslag over de opvolger van de twintig jaar oude Canon van de Nederlandstalige literatuur bekend gemaakt worden. De week begint met een feestelijke aftrap op 30 september met de Nacht van de Canon die plaatsvindt bij de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren (KANTL) in Gent. Op de websites van het Canonfestival en Week van het Nederlands staat meer informatie over deze initiatieven. Online is er een schat aan informatie over de literaire canons in boeken online of op youtube, maar er gaat natuurlijk niets boven het lezen of herlezen van literatuur, oude of nieuwe, van een gevierde of misschien bijna vergeten schrijver. De canons verleiden tot meer lezen.

AUTEUR Gerhild van Rooij, cultuurpublicist
FOTO’S:
1 Piet Paaltjens, Snikken en Grimlachjes
2 Tessa de Loo, De tweeling
3 Informatiebord Max Havelaar van Multatuli in Gouda  (foto CCS3)

MEER WETEN?
https://www.dbnl.org/letterkunde/enquete/
https://literairecanon.be/
https://cannfestival.org
https://weekvanhetnederlands.org

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail