TE ZIEN IN… Aflevering 165: Lees-kijk-doe-inspiratieboek Origami, haiku’s en kunst

FRYSLÂN/NEDERLAND – Nationale Boekenweek 2022 duurt tot Tweede Paasdag. De Paastijd is een periode van bezinning en samenzijn. Er is tijd om te lezen, kijken en iets creatiefs te doen. Het boek Origami, haiku’s en kunst (Lemniscaat) biedt alle drie. Naast elk van de dertien prachtige Japanse blokdrukken (The British Museum) staat een haiku en origamivoorbeeld (Japanse vouwkunst).

Gerhild van Rooij

EERSTE LIEFDE
Het thema voor de Boekenweek 2022 is Eerste liefde. Boeken, kunst en origami horen tot mijn eerste liefdes. Mijn moeder vouwde thuis en als hoofdverpleegster talloze kikkers en kraanvogels en lotusbloemen om weg te geven. Voor ik naar de toenmalige kleuterschool ging, pakte ik welk boek ik maar in handen kon krijgen en genoot van de patronen van de letters en nog meer van ‘plaatjes’. Mijn vader was in het predigitale tijdperk onder meer Aidsdeskundige voor de Winkler Prins Encyclopedie. Hij citeerde haiku en er stonden thuis veel boeken. De meeste Japanse blokdrukken in het boek Origami, haiku’s en kunst (uit het British Museum) ken ik sinds mijn jeugd. In dit door Marloes Hoogendoorn vertaalde boek voor alle leeftijden zijn de Japanse blokdrukplaten groot gedrukt (25x25m) en de details goed te zien.

BLOKDRUKKEN
Veel van die wereldberoemde Japanse prenten zijn ook opgenomen in het Van Gogh Museum en het Rijksmuseum in Amsterdam en het wonderschone Japanmuseum Sieboldhuis in Leiden. Origami, haiku’s en kunst opent met de beroemde plaat De grote golf van Katushika Hokusai. Deze prent uit de Edopreiode is tussen 1830 en 1832 gedrukt en maakt deel uit van 36 gezichten op de (vukaan) berg Fuji. In Dresden is deze golf gebuikt als monument voor de overstroming, het staat op de composities La Mer, een van de beroemdste werken van Claude Debussy en deze golf is in veel andere kunstuitingen geciteerd. Dit werk en de andere iconische blokdrukken al is het in een boek, op jonge leeftijd zien, legt een basis voor een innerlijk beeldarchief van Aziatische kunst die Europese kunstenaars heeft beïnvloed. Naast elke prent benadrukt een haiku (kort Japans gedicht), de sfeer en op diezelfde pagina is een origamiwerk afgebeeld, als uitnodiging om aan de ‘vouwslag’ te gaan.

ORIGAMI EN SYMBOOL VOOR VREDE, 
Origami vraagt om overgave of mindfullness. Het kijken naar beeldende kunst in de vorm van prenten, en lezen of horen van de literaire kunst in de vorm van minigedichten vraagt dat ook. Achterin het boek zijn vijftig traditionele vellen origamipapier opgenomen, met een handleiding, waarmee iedereen de boot, kikker, waaier, krab, vis, konijn, vlinder, vogel, libel, sprinkhaan, paard, bloem en kraanvogel uit dit boek kan vouwen. De origamifiguren lopen op in moeilijkheidsgraad en sluiten aan op de prenten van Ogata Gekko (Kikker bij een vijver), Utagawa Hiroshige II (Waaiers), Utagawa Hiroshige (Krab en een vis, Kersenbloesem), Chikuseki (Karper), Kawamura Bunpo (Konijnen, detail uit boekrol), Marita Kak (Libel), Kitagawa Uramaro (Sprinkhaan) en Katushika Hokusai (De grote golf, Bloemen, pioenrozen en vlinder, Goudvink en treurende kersenboom, cavalerieofficier te paard en de Fuji, met kraanvogels aan de voet). De origami kraanvogel is een symbool voor lang leven en vrede, en heel actueel. Wie als voorbeeld gevouwen kraanvogelvoorbeelden wil zien, kan terecht in Galerie Bloemrijk Vertrouwen in Aldtsjerk waar permanent kraanvogels in stock zijn van Origamimeester (en wereldkampioen) Manna Ori (Marten Sale Brouwer) uit Japan.

HAIKU
GBV toont ook diverse haikubundels met originele en vertaalde haiku, bijvoorbeeld de in herfst 2021 door Tresoar uitgebrachte meertalige bibliografische bundel Grensoverschrijdend / Grinskrusend de haiku van / fan Jan Loman (bij de dubbelexpositie Jan Loman Grensoverschrijdend / Grinskrusend in Leeuwarden en Aldtsjerk). In die bundels hebben alle haiku drie regels van 5-7-5 lettergrepen, of hooguit een lettergreep meer of minder. In Origami, haiku’s en kunst staat dat de haiku tot de oudste dichtvorm ter wereld horen en in de Westerse vorm uit drie regels van 5-7-5 lettergrepen bestaan, maar in Japan een speelsere vorm hebben en ook uit twee regels kan bestaan. De vertalingen in het boek van Lemniscaat hebben allemaal een verschillend aantal lettergrepen en dit zou dichter bij het origineel staan. Ze zijn anders dan de meeste vertalingen van deze veelal overbekende haiku en het is goed om te weten dat er diverse versies naast elkaar kunnen bestaan. Als voorbeeld de haiku van Chiyo –Mi bij De berg Fuji, blokdruk van Hokusai waarop ook kraanvogels staan:
voor de kraanvogels een spel
ze vliegen hoog naar de wolken
de eerste zonsopgang van het jaar.
Welke vorm een haiku ook heeft, je kunt er even op naar een andere wereld, tijd of beleving drijven.

AUTEUR Gerhild van Rooij, cultuurpublicist

FOTO’S
1. Origami, haiku’s en kunst, Schitterende Japanse kunst met 50 velletjes origamipapier.
2. Katushika Hokusai, ‘De grote golf aan de kust van Kanagawa’, blokdrukprent uit 36 gezichten op de berg Fuji (Japan), 25.7 x 37.9 cm, (Nationaal Museum in Tokyo)
3. Detail origami Kraanvogel, haiku Chiyo –Mi uit: Origami, haiku’s en kunst.

BOEK
Origami, haiku’s en kunst, Schitterende Japanse kunst met 50 velletjes origamipapier, Lemniscaat, Japanse blokdrukken uit The British Museum, vertaling Marloes Hoogendoorn ISBN 9789047709787, Gebonden. Prijs: € 14,99 Prenten: Katushika Hokusai (5x), Ogata Hekko, Utagawa Hiroshige II, Utagawa Hiroshige (2x), Shikuseki, Kawamura Bunpo, Marita Kak, Kitagawa Uramaro. Haiku: Yamasaki Sokan. Matsuo Bashō, Kobayashi Issa, Buson, Issa  Nikyu, Yamasaki Sokan, Kitō  Akutagawa Ryünosuke, Fukodo Chiyo-ni, Uejima Onitsura, Handleiding origami boot, kikker, waaier, krab, vis, konijn, vlinder, vogel, libel, sprinhaan, paard, bloem, kraanvogel.

Britishmuseum.nl
www.sieboldhuis.org/
GBV-artgalllery.nl 

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail