TE ZIEN IN… Aflevering 236: Zuil en Gemenebestgraven bij Kruiskerk

Burgum – Op initiatief van het gemeentebestuur van Tytsjerksteradiel is in samenwerking met Vereniging Friesland 1940-1945 door gemeentewerken een zuil met granieten vlam ontworpen. Het monument bij de Kruiskerk is een eerbetoon aan vijf voor onze vrijheid omgekomen bemanningsleden van het geallieerde vliegtuig dat in 1941 uit de lucht is geschoten en in de Kloosterlaan is neergestort.

Gerhild van Rooij

DE BOOM
De Kruiskerk en het kerkhof aan Nieuwstad 5 in Burgum zijn van algemeen historisch belang. In en buiten de kerk herinneren verschillende monumenten, kunstwerken en Oorlogsgraven aan de beklemmende periode van de Tweede Wereldoorlog. Monumenten zoals de zuil roepen op om erbij stil te staan dat vrede niet vanzelfsprekend is. De vlam van hoop en leven brandend houden vraagt om alert te zijn als individu en land. De zuil van gele Friese drielingsteen is bekroond met een uit graniet gehouwen vlam en staat op een plateau. Deze verhoging heeft aan de voorzijde de vorm van een halve cirkel en is opgetrokken uit rode Friese  handgevormde baksteen, afgedekt met flagstones.

FLORA
Aan weerszijden van de halve cirkel voor de zuil is een bloembak geplaatst, bij de zuil is een boom geplant als symbool van levenskracht. De boom is anno 2023 ver boven het monument uitgegroeid. Het bladerdek strekt zich in de zomer over het monument uit, in de herfst kleuren de bladen prachtig bij de zuil en in de winter en het vroege voorjaar valt het licht echt op het monument. Tussen de in toom gehouden geometrische hagen die het monument omgeven is er doorzicht op andere delen van de begraafplaats. De haag geeft de ruimte rond het monument beschutting en de aanplant van diverse bloemen en heesters en schelpenpaden maken deze plek bijna poëtisch.

TEKSTPLAQUETTE
Het gedenkteken is opgericht op initiatief van het gemeentebestuur, in samenwerking met de Vereniging Friesland 1940-1945 en onthuld op 14 april 1949. Aan de voet van de zuil liggen de vijf oorlogsgraven van de geallieerde vliegers. Op elk graf staat een wit natuurstenen Common Wealth zerk, eerder stonden er kruizen. In de zuil is een granieten plaquette ingemetseld met de tekst:
“VOOR HEN
DIE VIELEN

’40 – ’45”.

CRASH
De vijf militairen vertrokken in de nacht van 6 op 7 september 1941 om 20:37 uur vanaf de vliegbasis van de Koninklijke Luchtmacht Royal Air Force (RAF) Middleton-St-George. Squadron no.4 Group van de RAF was opgestegen van het noordelijkste vliegveld van Bomber Command, Croft en vloog richting Duitsland. De Whitley bommenwerper Z6881 RAF No. 78 Squadron had opdracht om een Chemische fabriek in het Duitse Hüls te bombarderen, ongeveer ter hoogte van het Nederlandse Venlo. Zo ver kwamen de geallieerden niet. Hun toestel is door de Duitse nachtjager Oblt. Helmut Lent, 4./NJG1 boven Burgum neergeschoten en om 1:25 uur in de Kloosterlaan neergestort. Tijdens de crash kwamen alle vijf bemanningsleden om het leven. Zij zijn op 9 september 1941 begraven op het N.H. kerkhof bij de Kruiskerk te Bergum

HERBEGRAVING
Na de Tweede Wereldoorlog volgde een herbegraving aan de voet van de zuil met de ondoofbare vlam. De kruizen op hun graven zijn later vervangen door natuurstenen Gemenebest zerken waarin kruizen zijn aangebracht. Van links naar rechts rusten hier de vrijheidsstrijders:
Sergeant, Piloot, Cyril Vincent Matheson, 931086, 22 jaar (graf C-107-01).
Bovenaan zijn zerk staat het logo van de ROYAL AIR FORCE, met de woorden Per Ardua Ad Astra*, onder het kruis staat
NO WORDS CAN TELL
NO WEALTH REPAY
OUR BITTER LOSS
ON THAT SAD DAY
Sergeant,  Wireless Operator /Air Gunner,  Geoffrey Carman, 402979, RNZAF, 31 jaar  (graf C-107-02). Hij behoorde tot de ROYAL NEW ZEALAND AIR FORCE en op zijn zerk staat onder zijn biografische gegevens een breder kruis met op de kruising van de armen een ronde medaillonvorm waarin aan de bovenzijde een halfrondgebogen varenblad is afgebeeld en in de onderste halve cirkelvorm NEW ZEALAND staat.
Officier, Piloot, Francis Bernard Thorpe, 60565, leeftijd onbekend (graf C-107-03). Bovenaan zijn zerk staat het bekende logo van de ROYAL AIR FORCE*.
Sergeant, David Victor Logan, 402058, RAAF, 28 jaar (graf C-107-04).Bovenaan de zerk staat het verdiepte logo met linten en kroon van de ROYAL AUSTRALIAN AIR FORCE* dat ook de woorden Per Ardua Ad Astra draagt. Onder het kruis staat OUR HERO.
Sergeant, Wireless Operator/Air Gunner, Charles James Storer, 755080, 30 jaar (graf C-107-05). Bovenaan de zerk weer het logo van de Royal Air Force* en onder het kruis de woorden ALWAYS REMEMBERED.

FOTO’S
1. Monument en vijf Common Wealth graven van vliegers, Burgum (Gerhild van Rooij).
2. Vlam op zuil, monument geallieerde vliegers, Burgum (Gerhild van Rooij).
3. Plaquette op monument geallieerde vliegers, Burgum (Gerhild van Rooij).
4. Monument geallieerde vliegers, graven met kuizen, Kruiskerk, Burgum (historisch).
5. Monument geallieerde vliegers, graven met zerken, Kruiskerk, Burgum (historisch).

* TE ZIEN IN…  Aflevering 232: Common Wealth War Graves in Driezum – RTV NOF

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail