Te zien in… Aflevering 133: Jan Hepkes Wouda nu aan de Dellen, Suze Boschma-Berkhout (2)

SURHUISTERVEEN – Beeldhouwster Suze Boschma-Berkhout verbeeldde een onmogelijk avontuur van de legendarische Feanster koopman en opschepper Jan Hepkes Wouda (1862-1939). Hij vertelde honderden eigen verhalen en vertelde bestaande volksverhalen alsof ze van zichzelf waren. De meeste verhalen zijn opgetekend door de bekende verhalenverzamelaars Ype Poortinga en Dam Jaarsma.

Gerhild van Rooij

BEKENDE FRIEZIN
Suze, voluit Suzanna Catharina Boschma-Berkhout, was in haar tijd in Leeuwarden, een van de weinige vrouwelijke beeldhouwers in Friesland. Dankzij haar beeld Bartje verwierf ze in 1954 al bekendheid. In 1963, voor ze in 1964 naar Friesland verhuisde, liet de burgemeester van Dokkum al haar beeld Spelend meisje aankopen voor Dokkum. Van moederszijde kwam ze uit een familie van Friese notarissen. Haar overgrootvader was fabrikant en actief in de Friese taalbeweging. Suze maakte onder meer beelden van literaire figuren en historische personen en ontving als bekende Friezin uitnodigingen om lezingen te geven over haar ontwikkeling als beeldhouwer. Na de pauze daagde ze haar publiek uit om met klei te werken.

‘MANNENWERK’
Suze was op 7 oktober 1954 in Amsterdam met Cornelis (Kees) Boschma (geboren in 1927) getrouwd. Hij kwam uit Leiden en was afkomstig uit een familie die generaties lang boer waren nabij Sneek. Kees bekostigde met een kantoorbaan bij de Bond Heemschut zijn studie kunstgeschiedenis. Suze werkte in het tuintje achter hun huis in de Amsterdamse buurt de Jordaan aan Bartje. Buurvrouwen vonden het mannenwerk en vroegen of haar man dat niet beter kon doen. Vanaf 1960 woonde het gezin in Den Haag. Kees werkte bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg van het departement OK & W en hun vijfde dochter werd geboren. In 1964 woonden de familie Boschma aan de Spanjaardslaan in Leeuwarden en maakte Suze in een bescheiden atelier achter het huis beelden en ook engeltjeskandelaars en dovers in de vorm van spitsmuisjes, waarvoor ze een zwak had.

FRIESE LITERAIRE FIGUREN·
Voor monumentale opdrachten week de beeldhouwster uit naar de Oude Begraafplaats om buiten te werken. Ze beeldde diverse Friese literaire figuren uit, in Wergea Afkes tiental (1970) van Nienke van Signum (pseudoniem van Sjoukje Maria Diderika Troelstra-Bokma de Boer), in Menaldum It feintsje fan Menaam (1971) naar de titel van een lied van Fedde Schurer, in Gorredijk de bekende stripfiguren Gurbe en Loltjse (1975) van tekenaar Frits Klein en in Harlingen Anton Wachter (1973) uit de romancyclus van Simon Vestdijk. Na haar scheiding in 1977 bleef ze nog tot 1989 in Leeuwarden en maakte onder meer het bronzen beeld van verhalenverteller Jan Hepkes Wouda (1986). Na enkele jaren in Goutum bij Leeuwarden gewoond te hebben, trok ze zich terug in Alphen aan den Rijn, waar ze op 2 juli 1997 op 75-jarige leeftijd overleed.

MARKANTE FEANSTER
Suze leeft voort in beelden als van vellenkoopman en verteller Jan Hepkes Wouda. Deze Feanster Liger of Grutte swetser draagt een fladderende lange jas en houdt met gestrekte arm zijn mand met huiden voor zich uit. Hij snelt op klompen op de rug van een grote snoek over de oppervlakte van de Feanster Feart om pas bij zijn huis tegenover de doopsgezinde kerk van de vis af te stappen. Het kunstwerk in opdracht van de Spaar & Voorschotbank Surhuisterveen is gemaakt ter gelegenheid van de opening van het Munten- en Penningkabinet aan de Jan Binneslaan 9a. Op 1 december 1987, 125 jaar na de geboorte van Jan Hepkes hebben Tjitske van Wijk-Wouda en Jan Wouda zijn evenbeeld onthuld. Op de langwerpige, horizontale hardstenen sokkel staat: “Keapman en ferteller fan sterke ferhalen. Hy makke lytse dingen grut en gewoane dingen bysûnder.” (Koopman en verteller van sterke verhalen. Hij maakte kleine dingen groot en gewone dingen bijzonder.) In juli 2021 is het beeld verplaatst naar een mooie plek aan De Dellen bij het winkelcentrum.

AUTEUR 
Gerhild van Rooij, Galerie Bloemrijk Vertrouwen, uit Aldtsjerk.

HISTORISCHE  FOTO’S
Bronzen Jan Hepkes Wouda van Suze Boschma-Berkhout, aan de Jan Binneswei 9a,  de oude locatie voor  het Munt & Penningkabinet van de Spaar & Voorschotbank.

BRONNEN ook voor deel 1: 132. Spelend meisje van Boschma-Berkhout bij De groen (1)
Ut it Gea fan Sterke Hearke, in kar út it fersprate wurk fan Dam Jaarsma, 1987, Ljouwert Fryske Akademy, 1^e druk, ISBN 9789061716662
Kees Kuiken, ‘Berkhout, Susanna Catharina’, Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland·RKD.nl; Naslagwerken Scheen; Jacobs; Keunstwurk.nl (KORF)
Ype Poortinga. Ik ha’t ris hân … It Jan Hepkes-ferhaal. Uitgever Osinga, 1987, 2e druk, 269 blz. ISBN-9789060664575
Gerhilds 84^e / 85^e Kunstrubriek: Gurbe Bûk, Hans de Jong / Gurbe en Loltsje, Suze Berkhout, mei 2016, pluskrant.nl
‘Spaar & voorschotbank schenkt Surhuisterveen bronzen Jan Hepkes Wouda’, Leeuwarden Courant dd. 2.12.1986.

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail