Te zien in… Aflevering 132: Spelend meisje van Boschma-Berkhout bij De groen (1)

DOKKUM – Voor de voormalige Groen van Prinstererschool aan de Van Kleffenstraat, nu Stichting De Groen Kunst & Cultuur Dokkum, staat op een bakstenen sokkel het realistische Spelend meisje van Suze Boschma-Berkhout (1922-1997). Het bronzen kunstwerk uit 1964, de periode van de Wederopbouw, stond voorheen voor het naastgelegen gymnastieklokaal.

Gerhild van Rooij

SPELEND MEISJE 1961-1964
Suze, ook wel Suus, exposeerde nauwelijks. Haar werk voor particulieren is niet gedocumenteerd, haar kunst in de openbare ruimte wel. Het gipsmodel Spelend meisje maakte ze in 1961 in Den Haag voor een prijsvaag. De Leeuwarder Courant van 13 november 1964, beschrijft in ‘Spelend meisje staat thans in Dokkum’ dat het bronzen kunstwerk in opdracht van de (toenmalige) gemeente Dongeradeel is gemaakt en als artistiek monument bij het gymnastiekgebouw in uitbreidingsplan Zuidwest zal worden geplaatst: “Dit meisje – geheel opgaand in haar spel – zal in Dokkum ongetwijfeld vele harten stelen. Vooral als het hoog staat, is het beeld van ontroerende eenvoud …”

FRISIANA
Het ongekunstelde spelende of dansende meisje komt aan de Van Kleffenstraat van alle kanten nog goed uit. Het werk is september 1963 aangekocht op de kunstafdeling van Frisiana, een grote tentoonstelling met Friese bedrijven en cultuur in Leeuwarden. Suze’s echtgenoot Cornelis Boschma was net directeur geworden van het Fries museum. Zo hoorde Suze over Frisiana. Ze huurde zelf een stand op de kunstafdeling en daar kocht drs. S. van Tuinen, burgemeester van Dokkum, het spelend meisje. In 1964 betrok het gezin Boschma met hun vijf dochters een huis aan de Spanjaardslaan in Leeuwarden. Achter het huis werkte ze in een bescheiden atelier, voor monumentale opdrachten week ze uit naar de nabijgelegen Oude Begraafplaats.

JEUGD
Frans Marie Christoffel Berkhout (1896-1985) en moeder Clara Maria Francisca van Loon (1897-1980) waren in 1921 in Den Haag getrouwd. Ze noemden hun dochter Suze naar grootmoeder van moederszijde. Suze werd op 31 mei 1922 geboren in Indramayu, Nederlands-Indië en groeide met haar jongere broertje Henk op in de regentschappen Indramayu en Cirebon op West-Java. Misschien is dit te zien in haar bronzen beeld van Mata Hari in Leeuwarden, die net als het spelende meisje danst Mata Hari.

INSTITUUT VOOR KUNSTNIJVERHEID
Toen Suze elf was, scheidden haar ouders en vertrok moeder met de kinderen naar Alphen aan den Rijn, waar de kinderen de lagere school doorliepen. Moeder hertrouwde in 1934 in Den Haag met de Indische assistent-resident Anton Gerhard Deelman (1895-1975), en verhuisde naar Bandung. Beide ouders overleefden de Japanse bezetting en keerden in 1946 terug. Vader werd in 1954 hoogleraar in Delft. Suze werd opgeleid tot kraamverzorgster, maar wilde tekenares worden en studeerde na de oorlog aan het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs (nu Gerrit Rietveld Academie). Ze koos uiteindelijk voor beeldhouwen bij Barend Jordens (1888-1962) en Ben Guntenaar (1922-2009) die later abstracter werkte.

BEKEND VAN BARTJE
De vader van Suze was technisch waterbouwkundig (hoofd-)ingenieur en secretaris-generaal Waterstaat en Wederopbouw in Nederlands-Indië. Technisch inzicht en materiaalkennis kreeg ze van huis uit mee. Gerlof Bontekoe, burgemeester van Ooststellingwerf, actief in het Drentse verenigingsleven, herkende dar en bezorgde haar na het zien van haar eindexamenwerk, in 1954 de opdracht van het Drents Genootschap in Assen voor de iconische ‘Bartje’ uit de boeken van Anne de Vries. In 1968 verzocht Suze mede namens enkele collega-beeldhouwers, minister Margé Klompé de Nederlandse Auteurswet te wijzigen. Het auteursrecht van beeldhouwers voldeed niet. Beelden zoals ‘Bartje’ werden zomaar gekopieerd en afgebeeld op souvenirs en industriële producten.

BEELDRECHT
Er kwam geen wetswijziging, wel is in 1977 de Stichting Beeldrecht opgericht, die namens kunstenaars optrad tegen commercieel ‘misbruik’ van beelden. Suze leeft voort in haar vele beelden in de openbare ruimte, waarvan vooral de beelden van kinderen ontwapenend zijn.

AUTEUR
Gerhild van Rooij, cultuurpublicist.

FOTO’S
Spelend meisje op oude locatie voor het gymnastieklokaal.

BRONNEN
I de tekst en deel 2: ‘Jan Hepkes aan De Dellen,  Suze Boschma-Berkhout’

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail