Te zien in… Aflevering 131: Jan Loman (1918-2006) inspireert jonge generatie

ALDTSJERK/LEEUWARDEN – Tresoar en Galerie Bloemrijk Vertrouwen eren de Friese Jan Loman met tentoonstellingen en een boek. Loman was landmeter, haikudichter en kunstenaar met een multidisciplinair oeuvre van internationale allure waarin taal, beeld en vormgeving ineenvloeien, zonder dat de autonome kwaliteiten verloren gaan. 15 jaar na zijn overlijden inspireert hij een nieuwe generatie kunstenaars, bijvoorbeeld Anne Fie Salverda.

Gerhild van Rooij

De dubbeltentoonstelling Jan Loman Grensoverschrijdend in Galerie Bloemrijk Vertrouwen en Tresoar is nog tot eind oktober te bezoeken. Op beide locaties zijn persoonlijke documenten en objecten te zien in relatie tot het veelzijdige beeldende en literaire werk van Jan Loman. Leidraad in beide tentoonstellingen zijn de onderwerpen en thema’s uit de haiku van Loman, een van oorsprong Japanse dichtvorm met drie regels van 5-7-5 lettergrepen die de essentie van een moment omvatten. Op voordracht van Galerie Bloemrijk Vertrouwen en in opdracht van Tresoar maakte Anne Fie Salverda twee animaties over twee haiku van Loman.

ANIMATIES
Anne Fie Salverda exposeerde diverse keren in Galerie Bloemrijk Vertrouwen. In haar grafiek en animaties weet zij met ogenschijnlijk summiere middelen verschillende sferen op te roepen, waarbij haar grote gevoel voor ruimte maakt dat haar werk op groot of klein formaat een monumentale uitstraling heeft. Dat sluit aan bij de werkwijze van Jan Loman, zoals het abstracte kleed, waarvan het origineel een knipsel is op A5 formaat. Zijn ontwerp blijft op klein of groot formaat uitgevoerd ook monumentaal, Anne Fie betrekt meer dan Jan mensen en dieren in haar werk, maar ze staan in landschappen, die weer aansluiten bij landschappelijk geïnspireerd werk van Loman en dat geldt ook voor de beide animaties voor Tresoar en de galerie.

GWENDOLYN
In de entree naar de grote expositiezaal in Tresoar is op een groot scherm een van beide animaties van Anne Fie te zien, die zij maakte voor de dubbelexpositie Jan Loman Grensoverschrijdend. De animatie is 20 augustus 2021 in première gegaan en kreeg als titel strandwandeling bij eb / strânkuier by eb’. Jan Loman wandelt met het hondje Gwendolyn Princess of the Yellow Rose door de duinen en het strand. Het is een biotoop die Anne Fie ook heeft uitgebeeld in grafisch werk en schetsen in kleur op papier. Het hondje van Jan was het hondje van Sjouk / Deetje, zijn Indische vrouw, die voluit Sofie Selma Loman-van Hutten heette en de liefde van zijn leven was. Loman wandelt door Willemsduin, dit ligt op het Oostelijk deel van Schiermonnikoog aan de Waddenzeezijde. De animatie is een beeldende uitdrukking van Jan Loman als persoon en verwijst naar zijn haiku over Willemsduin.

ZWERVENDE VOGELS
De haiku die Anne Fie tot dit werk inspireerde is de laatste haiku in het bij de dubbeltentoonstelling Jan Loman Grensoverschrijdend uitgebrachte boek Grensoverschrijdend de haiku van Loman / Grinskrusend, de haiku fan Loman. De haiku is in beide talen te horen in de animatie, de opname is verzorgd door Bob Pillen van de Hitfabryk in Gytsjerk, het geluid onder de animatie is van Joseph Sardin. De acteur die model stond voor Jan Loman is Marc Mager.
De oorspronkelijk Nederlandse haiku luidt:
‘zwervende vogels
verward in hun schaduwen
voorbij Willemsduin’

In de Friese vertaling is dat:
‘swalkjende fûgels
betize yn harren skaad
foarby Willemsdún’

FRIES
Voor Galerie Bloemrijk Vertrouwen maakte Anne Fie de animatie een zwaluwvlucht / in swelleflecht. De zwaluw vliegt over een mediterrane stad en belandt bij een geabstraheerde schilderij getiteld Landschap dat in de dubbeltentoonstelling te zien is. Jan Loman hield van muziek, en het audiodeel van deze animatie over vrijheid is de 5^e bagatelle vivo van Bartók gespeeld door pianiste Valentina Tóth. Muziek die tot de favoriete stukken van Loman hoorde. De animatie is geïnspireerd op onderstaande haiku, die ook weer in Nederlands en Fries te horen is in een opname van Bob Pillen. De haiku is de enige haiku die met een jaartal begint. Zoals de meeste in steen gegraveerde haiku heeft deze een horizonlijn en onderaan rechts een paraaf ligt in hardsteen gegraveerd in de overkapte Broerekerkruïne in Lomans geboortestad Bolsward en luidt:

________________________1281

vanuit Assisi
kwam een zwaluw gevlogen,
er was geen bolwerk
                                                     L

________________________1281

út Assisi wei
fleach in sweltsje hjirhinne
der wie gjin bolwurk
                                                    L

DE HAIKU VAN LOMAN
De haiku zijn opgenomen in de bibliografische bundel Grensoverschrijdend de haiku van Loman / Grinskrusend de haiku fan Loman met voorwoord van Bert Looper, inleiding van Gerhild van Rooij. De meertalige bundel bevat twee fotoportretten en twee grafische foto’s van Loman. Naast de oorspronkelijke haiku in Nederlands en alle haiku in Friese vertaling van Gerhild van Rooij onder redactie van Pieter Duijff staan er enkele haiku in Duits, Engels en Noors in de bundel, met annotatie (bronnen, literatuurlijst, variaties van de haiku). De op 30 september 2020 in Tresoar gepresenteerde bundel is vormgegeven door Peter Boersma, handgebonden door Fopma Wier, heeft een zeefdruk van Aldrik Salverda naar foto van John Stoel op de omslag en een zon naar ontwerp van Gerda Tiktak. Het boek is te verkrijgen in de Galerie en in Tresoar.

AUTEUR
Gerhild van Rooij, gastcurator dubbeltentoonstelling Jan Loman Grensoverschrijdend / Grinskrusend en vertaler van de haiku van Loman, onder redactie van Pieter Duijff
Zie Tresoar.nl en gbv-artgallery.nl

FOTO’S
Anne Fie Salverda: still uit animatie een zwaluwvlucht / in swelleflecht in Galerie Bloemrijk Vertrouwen.
GBV: Schilderij Landschap, mede inspiratie voor een zwaluwvlucht van Anne Fie Salverda.
Gerhild van Rooij: entree Tresoar met affiche Jan Loman Grensoverschrijdend.

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail