Te zien in … Aflevering 121: Kerk voor Heidzjers

NOARDBURGUM – Voor het Rijksmonument Kerkelijke complex aan de Rijksstraatweg 15 Noardburgum staan twee mooie beuken op een gazon. Tussen die bomen door zijn de kerk en een bord met het logo van de PKN, Protestante Kerk te zien. De kerk is 170 jaar geleden als Hervormde neergezet voor de heidebewoners, Noardburgum bestond nog niet.

Auteur Gerhild van Rooij

MONUMENT
Het Rijksmonument is een complex dat naast de Zaalkerk en de pastorie uit een catechisatielokaal en de begraafplaats bestaat van de oorspronkelijk Nederlandse Hervormde gemeente. Deze gemeente is samen met de voormalige gereformeerde gemeente in Noardburgum opgegaan in de Protestante gemeente Noardburgum. Boven de entree van de kerk is midden op de voorgevel een gevelsteen te zien met daarop de tekst: `Op den 19den junij 1850 is de eerste steen gelegd door Age Looxma Ypey ten verzoeke van den commissie tot opbouw der kerk en pastorij zijnde D.J. Wadman, S. Douma. U.W. Thoden van Velzen, G.J. Wilhelmij en W. Tromp.’

AGE LOOXMA YPEY
De eerste steenlegger, Age Looxma Ypey (1833-1892), was de zoon van dr. Nicolaas Ypey. Deze Age Looxma Ypey was toen hij de steen legde nog bezig met zijn opleiding en verwierf later de Mr. titel. Hij was na het overlijden van beide ouders eigenaar en bewoner van Vijversburg, de state waar hij opgroeide. Nadat Age in 1892 kinderloos was overleden is de Stichting Op Toutenburg opgericht en liet Age postuum uit zijn nalatenschap het gelijknamige gasthuis bouwen ter nagedachtenis aan zijn beide ouders. Hij liet meer na waar de gemeenschap nog van geniet. Age vermaakte zijn historische porselein- glas en muntenverzamelingen aan de provincie Friesland; ze zijn nog altijd te zien in het Fries Museum en het daaronder vallende Museum de Princessehof in Leeuwarden.

NICOLAAS YPEY
De vader van Age, dr. Nicolaas Ypey, was in 1848 begonnen met de ontginning van de voormalige Bergumerheide. Het was een werkverschaffingproject voor de bewoners van de heide, ook wel bekend als Bergheide of Burgerheide. De zogenaamde Heidzjers die onder Burgum woonden, leefden volgens beschrijvingen uit die tijd in vaak erbarmelijke omstandigheden. Dr. Nicolaas trok zich hun lot aan. Er was gebrek aan voedsel en er was te weinig werk en wat er aan werk was leverde niet genoeg op om een gezin te kunnen onderhouden. Er was nauwelijks medische zorg, de hutjes op de heide waren moeilijk te bereiken met alleen zand- of modderpaden en zonder licht op de weg. Bij ziekte en bevallingen was er meestal geen geld om een dokter te laten komen en zeker bij nacht en slecht weer was het vaak ondoenlijk om hier te komen. De hutjes waren in de wintertijden vaak bedompt en er waren, anders dan bij voorname huizen, geen pompen voor water in huis.

1850
De kerk aan de Rijksstraatweg 15 is voor deze heidebewoners opgetrokken. De Heidzjers liepen er ongeacht het soms barre weer heen. In deze kerk viel hun schamele kleding niet op, anders dan in de andere kerken. De eigen kerk, waar ze als Heidzjers onder elkaar waren,  voorzag in een behoefte. Hun kerk viel in die tijd nog onder de Hervormde gemeente Burgum en werd pas veel later een zelfstandige Hervormde gemeente. Toen de kerk gebouwd werd, bestond  Noardburgum nog niet als zelfstandig dorp. Boven de geprofileerde gootlijst van de kerk staat een fraai koepeldakje van de kleine houten klokkentoren op vierkante plattegrond. Die klokkentoren heeft eenvoudige goudkleurige wijzerplaten op het uurwerk en spitsboogvormige galmgaten waardoor de klok ruim een eeuw geleden nog over de heide galmde.

AUTEUR EN FOTO’S
Gerhild van Rooij, Galerie Bloemrijk Vertrouwen, Aldtsjerk
1  Entree Zaalkerk Rijksstraatweg 15, Noardburgum
2  Gevelsteen, eerste steen legging oorspronkelijke Nederlands Hervormde kerk Noardburgum
3  PKN-bord en PKN-kerk aan de Rijksstraatweg 15, Noardburgum

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail