TE ZIEN IN… 269:  Schelto’s deftige kleurboek en HdK Museumhuis van Eysinga

FRIESLAND – Schelto’s kleurboek past helemaal in de maand van de geschiedenis. De adellijke Schelto van Eysinga heeft echt bestaan en vertelt wat hij, zijn zusje Catharina, en andere Friese adellijke kinderen in de achttiende eeuw zagen. De beknopte zinnen geven net die informatie waardoor kinderen van nu zich via de platen in zijn tijd kunnen verplaatsen.

Gerhild van Rooij

STADSLEVEN EN BUITENLEVEN
Het boek begint met echte schilderijen in donkere lijsten met verguldsel. Op het ene portret aait de jonge Schelto zijn tegen hem opspringende hond, op de andere houdt zijn zusje Catharina een ruikertje (boeketje geurige bloemen) omhoog en staat op tafel een mand verse bloemen. Broer en zus zijn jong jonker en jonkvrouw en dragen kostbare kleren in prachtige kleuren en hebben een sjerp om. Hun portretten bestaan echt en hangen in de tuinkamer van hun ouderlijk huis in Leeuwarden. In dat stadshuis hangt nog een groepsportret in de eetkamer dat niet in het kleurboekstaat. Daarop zijn hun ouders Frans Julius Johan van Eysinga en Clara Tjallinga Aebinga van Humalda te zien, ze poseren met hun vier kinderen Catharina Johanna, Schelto Hessel Roorda, Cecilia Catharina en Binnert Philip, en de beide opa’s. Het huis op de hoek Turfmarkt-Koningstraat in Leeuwarden bestaat nog. Het werd later het Fries Museum en sinds 2018 is het Museumhuis van Eysinga van Vereniging Hendrick de Keyser er gevestigd en ingericht zoals in de tijd dat de familie van Schelto hier een deel van het jaar woonde. In de andere periode woonden ze in hun nu niet meer bestaande buiten in Langweer.

SCHELTO’S FAVORIET
Schelto en alle kinderen in het gezin maakten eind achttiende eeuw het stadsleven en buitenleven mee zoals in Schelto’s kleurboek. De oorspronkelijke plaatjes zijn kleiner dan de kleurplaten die kinderen uitdagen om er zelf de ontbrekende figuren, dieren of voorwerpen bij te tekenen. Op de kleurplaten van mooi geklede figuren, dieren, bloemen, en bouwwerken als een adellijk huis, toren, schans. Er is nog meer te kleuren, bijvoorbeeld een van de spannende taferelen die Schelto laat zien van strijders in het veld, tot jagers of militairen die feestvieren of jongens die knokken en de wapenschilden van zijn familie en zijn mooiste knipsel zien, een knipplaatje van een gevleugelde draak. Het plaatje waarop een jongedame buiten haar wijde lange rok oppakt waarbij haar met lagen kant afgezette mouwen te zien zijn, is vast van zijn zusje. Ze luistert naar een muzikant die op een boomstronk zit en op zijn strijkinstrument speelt, maar… hij doet dat anders dan violisten nu.

ACTIE, JOUW FAMILIEWAPEN
Aan het eind van het boek laat Schelto zijn eigen wapenontwerp zien en toont hoe je zelf een familiewapen kunt ontwerpen. Alle onderdelen worden genoemd en zelfs de betekenis van de heraldische kleuren, zo leren kinderen spelenderwijs meer over heraldiek. De binnenkant met gemarmerde bladen, en de strikjes boven alle bladzijden passen helemaal bij het huis en zijn overal te zien. De in blauw jak, gele broek en rode laarsjes geklede kleine Schelto kruipt hier niet door het gras en er zweeft ook geen goudkleurige libelle met transparante blauwe vleugels boven hem, zoals op de plaat. Daarvoor zou je terug in de tijd naar het buiten Osinga in Langweer moeten gaan, maar dat kan alleen in het boek en de verbeelding.

HOED AFNEMEN, JACHTHOND
In het museumhuis kom je vanzelf in de stemming voor goede manieren uit die periode. Zou Schelto ook zwierig zijn hoed afzetten voor een dame en dan in een mooie pose staan, om goed gezien te worden, zoals op de kleurplaat? Gaat zijn hond mee met de jacht te paard? Waar zit het klein wild zoals konijnen? Draagt een van de heren een weitas? Buiten gebeurt er veel maar binnen is ook van alles te doen, silhouetten knippen bijvoorbeeld, van jezelf, het buiten of je wapenschild. Vroeger werd het land ook al verdedigd of ingenomen en dan moesten de strijders in een soort tent slapen, en met een doek zwaaien. Bij het naspelen kun je kiezen uit plaatjes van militairen met hele hoge bontmutsen op of een steek, en ze laten marcheren of op wacht staan. Schelto tekende ook een schans laat plaatjes zien van strijders die feestvieren aan een rijk gedekte tafel buiten, op de vlag is te zien wie gewonnen heeft. Bij dit kleurboek kun je je veel voorstellen en leer je iets van de geschiedenis, net als in het HdK Van Eysingahuis, een museumhuis waar je op de deftige stoelen en in de vensterbanken mag zitten en oude spelletjes mag spelen of je silhouet maken, net als Schelto.

Voor alle illustraties putte Museumhuizen uit het Eysinga-archief, collectie Tresoar en Monique Dijksman maakte van de historische platen en knipsels kleurtekeningen.

Illustraties:
1. Pagina 3, Portretten Schelto met hond, Zusje Catharina van Eijsinga, Schelto’s kleurboek (Museumhuizen).
2. Pagina 10, Ruiter op jacht, Schelto’s kleurboek (Museumhuizen).
3. Pagina 24, Een familiewapen van Eijsinga, Schelto’s kleurboek (Museumhuizen).

*Schelto’s kleurboek. Uitgave Museumhuizen, 28 pagina’s, liggend A4 formaat, grafisch ontwerp en opmaak Monique Dijksman, Leeuwarden, met dank aan Tresoar, Leeuwarden.
Schelto’s kleurboek is á € 6,00  te verkrijgen in Museumhuis van Eysinga van Vereniging Hendrick de Keyser, Koningstraat, Leeuwarden, zie
Huis Van Eysinga | Bezoek de mooiste historische huizen (hendrickdekeyser.nl)

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail