Te zien in… 103: Keizerin van de kleur Japien Waskowsky (1)

EDU WASKOWSKY (1934-1976)
Japien kwam met veel kunstenaars in aanraking en zag en ziet nog veel kunst. Haar echtgenoot Edu Waskowski, een eigenzinnig en bekend beeldend kunstenaar in Groningen en daarbuiten, stond bekend als een avant-garde beeldhouwer. Edu wordt vooral herinnerd door zijn indrukwekkende monumentale Joods monument dat de uit Groningen weggevoerde Joden eert. Door zijn vroegtijdige dood bleef dit monument onvoltooid, maar misschien is het juist daardoor nog indrukwekkender. Aan die zes hoge opstijgende monumentale handen van brons heeft Edu van 1969 tot zijn dood in 1976 compromisloos gewerkt, de zevende bleef onvoltooid en is een symbolische lege plek.

KUNSTENAARS
Werk van Edu staat nog altijd bij Japien thuis. Ze beheert zijn artistieke nalatenschap. Tijdens haar huwelijk maar ook daarna was Japien bevriend met tal van kunstenaars. Zo is ze van nabij op de hoogte gebleven van de ontwikkeling en in het kunstleven in Groningen en ook daarbuiten. Japien was onder anderen langdurig bevriend met bekende kunstenaars onder wie de Friese Jan Loman, met wie ze ook haar liefde voor klassieke en hedendaagse muziek kon delen, en tal van Groningse kunstenaars zoals schilder Martin Tissing die, net als Japien, bekend staat om zijn prachtige kleurgebruik. Ze kwamen over en weer bij elkaar en zo kwam Japien veel in Friesland.

MUZIEKAFDELING BIBLIOTHEEK
Later, als alleenstaande weduwe met twee kinderen keerde Japien terug in de bibliotheek. Ze kon toen muziekbibliothecaris worden van de Openbare Bibliotheek te Groningen. Eerder had ze de muziekafdeling daar er altijd bij gedaan. Het leek vanzelfsprekend dat zij dat op zich nam. In de tijd dat ze er niet werkte, was die muziekbibliotheek steeds verder uitgebreid. Er was iemand nodig met expertise op muziekgebied om die afdeling te professionaliseren. Japien werd met open armen ontvangen. Ze speelde piano en orgel en was de enige van de medewerkers in de bibliotheek die een muziekinstrument bespeelde en bladmuziek kon lezen.

VERRIJKING
Eerder had Japien al twee jaar kunstgeschiedenis gevolgd, om meer verbanden te ontdekken in de beeldende kunst en zich nog verder te verdiepen in bepaalde werken en ontwikkelingen op dit gebied. Ze volgde ontwikkelingen op muziekgebied op de voet. Nadat ze in de bibliotheek de muziekafdeling kreeg toegewezen, besloot zij voor haar werk en voor haarzelf zich nog meer te verdiepen in achtergronden en ontwikkelingen binnen de muziek. De wereld van de muziek maakte altijd al deel uit van haar leven. Naast zelf spelen om zich uit te drukken was dat vooral muziek in je opnemen. In haar beeldende weefwerk drukt ze zich ook uit in een diverse ritmiek en speelt volumeverloop mee.

MUZIEK
Japien volgde in de periode 1977-1980 in haar woonplaats met veel plezier colleges musicologie en etnomusicologie bij Bertus van Lier (componist) aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Een diploma, of bul en titel ambieerde deze authentieke vrouw helemaal niet. Integendeel zelfs, blokken voor examens zou het plezier van het echt luisteren en leren wegnemen. Luisteren daar ging het om, het helemaal in je laten doordringen van wat die muziek te zeggen heeft en had. De kunstenaarweefster wilde alleen maar muziek van bepaalde componisten dieper kunnen doorgronden en verbindingen ontdekken tussen composities, en binnen bepaalde muziekstijlen. Ze wilde zich verdiepen in componisten, en de interpretaties van verschillende musici.

ORGEL
Dat verdiepen in muziek is gebleven, Japien luistert intens en met kennis van zaken, om zich mee te laten voeren op die muziek. Muziek is een abstractie, net als de kunst van Edu dat was en kunstwerken in diverse technieken van veel van de kunstenaars met wie ze bevriend was en is. Haar orgel in het grote huis in de Lewenburg, een buitenwijk in Groningen, had Japien meegenomen naar de woning aan het Damsterdiep. Toen ze vandaar verhuisde naar de woning waar ze samenwoont met haar partner Menno heeft ze afscheid moeten nemen van haar orgel. Haar atelier met de weefgetouwen en vele materialen is wel helemaal geïntegreerd in het huis met tuin aan de Petrus Campersingel. Ze weeft er verder aan haar lopers en sjaals.