Nieuwjaarstoespraak Bearn Bilker (gemeente Kollumerlan c.a.)

Dames en heren gasten, leden van de gemeenteraad en leden van het college van burgemeester en wethouders, allemaal van harte welkom op onze nieuwjaarsreceptie 2017.In 2017 staan we voor veranderingen. Veranderingen die we nu nog niet kunnen overzien. Wereldwijd, Europa, Nederland en onze gemeenten.

Leiders en regeringen die elkaar afwisselen, in de Verenigde Staten, in Duitsland en in Frankrijk. Ook in Nederland. Op 15 maart aanstaande zijn er Tweede Kamerverkiezingen. Wat brengt dat allemaal te weeg? Verkiezingsuitslagen die voorspeld worden, komen niet uit; het tegenovergestelde gebeurt vaak. Daarnaast is er sprake van toename van types regeringsleiders die de macht naar zich toe trekken. Sprekend voorbeeld is Erdogan van Turkije, maar het geldt ook voor machthebbers in Rusland, Filipijnen, Hongarije en straks ook in de Verenigde Staten?

De wereld verhardt, is grillig, onvoorspelbaar en er zijn ingrijpende conflicten, waardoor de scherpe tegenstellingen nog meer verharden. Nationalisme, populisme, wat dat ook precies moge zijn, zijn niet alleen kreten van de dag, maar er wordt ook politiek mee gescoord. Je afzetten tegen anderen, tegen andere volken en landen, tegen andere religies, tegen andere rassen; het scoort kennelijk goed. Iedereen is ook driftig op zoek naar de oorzaken. Wat is er wezenlijk aan de hand, dat we zo reageren? Daar komen we niet uit. Er is behoefte aan leiderschap, zo wordt gezegd. Er is behoefte aan openheid, eerlijkheid in de politiek, zo wordt geanalyseerd. Daarbij kijken we naar andere vormen van democratie.

Er wordt ook gezegd dat het te maken heeft met de tweedeling. Ik heb daar eerder over gesproken. Die tweedeling is er, dat valt helaas niet te ontkennen. Mensen die mee kunnen doen of niet. Dat heeft niet alleen met armoede te maken. Er heerst ontevredenheid bij veel kiezers. Armoede, ongeschoold zijn, geen kans hebben op een baan, maar ook sociaaleconomisch achtergesteld zijn. Elite tegenover het volk. Wie dan ook de elite mag zijn en wie het volk mag zijn, is heel moeilijk te definiëren, maar zo wordt het vaak gepresenteerd.Nu het economisch weer wat beter lijkt te gaan, is er weer optimisme. Er worden huizen ver- en gekocht. De woningbouw trekt aan. Er is weer beweging.

Toen de economische crisis begon, dat was alweer in 2008, werden de gemeenten gesmeekt om de investeringen niet stop te zetten. Integendeel, als gemeenten, als de overheden, nu meer geld in infrastructuur gingen stoppen, dan hielp dat de economie draaiende te houden. Er kwam een speciale wet: de crisis- en herstelwet, om die doelen en grote projecten te realiseren. Maar nu zijn we een fiks aantal jaren verder en wat zien we? Dat overheden jaar op jaar drastisch moesten bezuinigingen en nog steeds. Dat terwijl de economie weer aantrekt. Dat loopt dus niet met elkaar in de pas. Den Haag verkondigt nu ook, dat het allemaal weer in de groei zit, maar dat geldt nog niet voor de gemeenten. Die zitten nog met de naweeën van bezuinigingen en met het steeds weer opnieuw rond krijgen van de begrotingen. Daar zit een nare discrepantie. Wat gaat de nieuwe regering na 15 maart aanstaande daar aan doen?Dan is er nog de kwestie van voldoende financiële middelen in relatie met de taken. Gemeenten hebben in die jaren aanzienlijk meer taken gekregen. Vooral op gebied van de zorg en sociaal domein. Nu is dat wel gepaard gegaan met overheveling van gelden, maar het was de vraag of we dat allemaal konden redden. Nu, twee jaar later, blijkt toch dat het vrij goed loopt en dat er op sommige terreinen geld overblijft. Maar bij andere niet, zoals jeugdzorg. Dat er geld overblijft, blijft een onzekere factor, want wat gaat de zorg ons uiteindelijk kosten en vooral; het zijn vaak financieringen met een open eind. Het kan het ene jaar meer kosten dan het andere, dat valt van te voren niet te zeggen.

Gemeenten kunnen efficiënter werken. Toch, het lijkt allemaal mooi, maar we hebben als gemeente natuurlijk behoorlijk beknibbeld op de rest. Op gebied van sociaal domein weten we nog steeds niet zeker of het allemaal voldoende is, dus daarom houden gemeenten steeds een slag om de arm. Op gebied van onderhoud wegen, onderhoud groen, dus openbaar gebied, is inmiddels zo drastisch bezuinigd, dat we daar weer zorgen over krijgen, of we het benodigde niveau wel kunnen behouden. Broodnodige investeringen kunnen niet of nauwelijks worden gedaan. Ons gemeentebestuur wil graag, heel graag, investeren in opknappen van de kern Kollum als vervolg op deel één van Watersportdorp Kollum. Al zouden we elders geld vinden, ook zelf moeten we een behoorlijk bedrag bijleggen en waar vinden we dat?

Heel belangrijk vinden we de investering in het onderwijs. Ik heb het dan over de scholenbouw, van één gebouw voor twee scholen voor basisonderwijs (Juliana en Casimir) en één voor het voortgezet onderwijs, (Piter Jelles en Lauwers) met voorzieningen als bibliotheek en De Colle geïntegreerd. Als we dat niet zouden doen, heeft al het andere weinig zin. Wat heb je aan een goed onderhouden wegennetwerk, als we hier niet goed naar school kunnen, geen werk in de omgeving hebben en hier geen juiste voorzieningen vinden op gebied van zorg, winkelen, sport, recreatie en cultuur.  Dat alles moet ook op orde, want dat maakt de levensstandaard voor de mens als geheel interessant en dat maakt Kollumerland c.a. aantrekkelijk.

In ons college van burgemeester en wethouders is het onderwijs wel een kwestie van aanhoudende zorg. Het is niet een gemakkelijk dossier. De gemeente krijgt weliswaar geld voor onderhoud en huisvesting, maar bedragen voor nieuwbouw. Zoals we die nu nodig hebben, zijn die er niet en we hebben altijd de hand op de knip moeten houden, dus substantiële bedragen achteruit leggen was er niet bij. De keuze voor goede huisvesting van onderwijs voor de komende veertig jaar is een noodzakelijke keuze, maar kost uiteraard geld, maar kost ons best wel hoofdbrekens. We vinden het nodig, want het is voor Kollum van uiterst groot belang om de kernfunctie inhoud te geven. Het heeft bijvoorbeeld consequenties in positieve zin voor het winkelbestand. Kollum handhaaft zich goed en we willen ook graag als gemeentebestuur dat die functie versterkt wordt. Met de mogelijkheden die de Voorstraat en het winkelplein bieden, heb je gouden kansen in handen voor het dorp. We kijken dan ook uit naar plannen voor verbetering van de Diepswallen en de Voorstraat.

Die hebben wel een upgrade nodig. Wat echt prachtig geworden is, zijn de woonappartementen voor de cliënten van Talant, achter Huyze Sytzama (voormalig gemeentehuis Kollum). Het is een juweel geworden in het hart van Kollum. Nu het Sytzamahuys zelf nog. Het gemeentebestuur ziet met lede ogen aan, dat het fraaie gebouw verpaupert, we willen graag de partijen om tafel brengen om invulling te geven aan een goede toekomst. Onze inwoners hebben ook weer plannen. Je ziet het aantal bouw- en verbouwaanvragen stijgen. Men gaat weer aan de slag. Dat is een goed teken. De bouwondernemingen krijgen opdrachten, maar hebben de laatste jaren ook noodgedwongen op moeten houden, of mensen moeten ontslaan of als zzp’ers weer aangetrokken. Nu er weer groei in die bedrijven zit en het er naar uitziet dat de vraag wel eens de mogelijkheden van bouwondernemingen overstijgt, zien we dat wel als groei in de sector, maar dat zal ook groei betekenen voor het geheel.

In mijn bedrijfsbezoeken aan bedrijven, komt dat ook steeds ter sprake. Groei in de bouw, betekent ook groei in andere sectoren, zoals accountants, financieel administratie kantoren, of onderaannemers, schilders, of bedrijven die in productieprocessen zitten, zoals staal, hout, kozijnen, die we hier nogal hebben. Ik heb weer vertrouwen in de kansen, die dat voor onze regio biedt. De discussies over krimp zijn belangrijk, de vergrijzing slaat toe. Tegelijk moeten we heel goed weten, dat er wel voorwaarden moeten worden gecreëerd voor groei, want groei is er altijd, ook bij krimp. Nieuwe generaties willen en zoeken weer mogelijkheden voor zichzelf. De bestemmingsplannen moeten op orde en percelen voor uitbreidingen voor woningbouw zullen op de plank moeten liggen, zodat zodra de vraag er is, men kan handelen.

Het is nog niet overal zonneschijn. De banken zijn de crisis nog niet voorbij. De diepgaande crisis van de banken is vooral een crisis van vertrouwen geweest en dat moet heel langzaam worden hersteld. De banken  zullen daar zelf heel verantwoord mee om moeten gaan. Extra bonussen of gouden handdrukken zetten dat broze vertrouwen weer snel om in een vertrouwensbreuk. Economie is iets tastbaars, zou men denken. Maar uiteindelijk draait het ook daar om vertrouwen. Het geld- en het handelsverkeer is kwetsbaar, dat hebben we toch wel geleerd mag ik hopen. Nu de markt zich weer wat herstelt, zullen ook nog de overheid en de financiële wereld moeten volgen. Dan kunnen uiteindelijk ook de sociaal zwakkeren een graantje meepikken. Want zij volgen uiteindelijk altijd als laatste, ook bij herstel van de economie.

Per 1 januari 2017 zijn we als Kollumerland c.a. opgegaan in één nieuwe gemeentelijke organisatie: DDFK, met de gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel en Ferwerderadiel. Een directe verandering dus voor onszelf. Dat is dus vandaag voor het eerst. Ik kan er na één dag nog niets van zeggen hoe het werkt. Het is heel spannend. We weten als bestuurders nog niet waar iedereen zit. Dus we moeten onze weg de komende weken goed weten te vinden naar de afdelingen. Dat geldt dan ook voor de inwoners. Maar één ding is zeker, naar burgerzaken voor paspoort en documenten kan men overal, in de vier gemeentehuizen terecht. Voor bouwaanvragen, bestemmingsplannen, sociale zaken, welzijn, onderwijs en zorg naar Damwâld, voor openbare ruimte naar Dokkum en voor financiën, belastingen, etc. naar Kollum.  Twee jaar hebben we er aan gewerkt. Er is onnoemelijk veel werk verzet, het gaat niet om een fusie van twee partners, maar om vier! En dat valt niet mee. 600 medewerkers krijgen een andere functie, een andere plek. Ik vraag uw begrip als u merkt dat het in het begin nog allemaal wat stroef verloopt.Gelukkig is het dan toch zover. Mijn grote dank vooral die mensen, vooral de leidinggevenden, die al heel lang op volle toeren draaiden om dit proces goed te laten verlopen.

Daarnaast en dat vindt Kollumerland heel belangrijk, is er sprake van een bestuurlijke fusie, dus een herindeling. Dat vindt plaats op 1 januari 2019 met de gemeenten DFK: Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland. We zitten wat dat betreft helemaal op schema en ik schat in dat dat ook zo blijft. De gemeenteraden zullen op 30 maart aanstaande het herindelingsontwerp definitief vaststellen en dan kan het naar de provincie. Vervolgens naar het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en vervolgens biedt de minister het de Tweede Kamer aan. Helemaal aan het eind gaat het ontwerp herindeling naar de Eerste Kamer. Iedereen zal er iets van zeggen, in ieder geval hebben wij zelf tot 30 maart aanstaande de regie erover en daarna moeten we afwachten hoe het loopt in Haagse kringen. We houden natuurlijk de vinger aan de pols en voeren ook gesprekken, nu al, met Den Haag. Zoals het er nu uitziet staan daar de lichten wel op groen. Jammer vinden wij het dat Dantumadiel in april besloten heeft niet mee te doen met deze fusie. Erg jammer zelfs. Want dat houdt in dat we de aanvankelijke plannen om met zijn vieren te gaan herindelen, het nu met zijn drieën moesten gaan oppakken. We worden dan een gemeente van 45.000 inwoners. We zien dat gemeenten van die omvang weliswaar mee kunnen doen, maar nog niet zoals we echt zouden willen, of zoals andere gemeenten zoals je die in Fryslân ziet ontstaan: Leeuwarden, Súdwest Fryslân en De Fryske Marren. Wij moeten het dan ook zo zien, dat deze fusie fase één is, want de vraag, wat doen de overige gemeenten in Noordoost Fryslân is nog niet beantwoord. Ook Achtkarspelen, Tytsjerksteradiel en Dantumadiel zullen moeten besluiten hoe ze verder gaan.

We merken dat gemeenten veel op hun bordje krijgen. Wij zijn te klein om dat te kunnen doen. We hebben een grotere gemeente nodig om alles te realiseren wat broodnodig is voor de economie, voor de leefbaarheid, voor de gevolgen van de krimp en voor de voorzieningen in onze regio. Gemeenten worden belangrijker als het gaat om de omvang van taken. Ook als het gaat om veiligheid, om zorg, om woningbouw, om toerisme en recreatie, sport en cultuur, het zal allemaal van de gemeenten afhangen hoe het straks wordt ingevuld. Wel steeds meer ook het initiatief bij de inwoners neerleggen, want de overheid moet, kan en wil niet meer alles doen. Dus als dorpen bijvoorbeeld zich meer verenigen, in clusters of hoe dan ook en daarmee een sterke onderhandelingspartij voor de gemeente zijn, maakt dat de kwaliteit van de leefbaarheid beter. Fryslân wordt een sterke provincie als er sterke gemeenten ontstaan. Noordoost Fryslân heeft dringend behoefte aan innige samenwerkingen, niemand zit te wachten op verdeeldheid. Kollum en Buitenpost zijn twee grote plaatsen van dezelfde omvang, die vlak bij elkaar liggen en die elkaar schitterend  aanvullen als het om voorzieningen gaat, tóch vallen ze straks toch weer in twee gemeenten. Ik zelf heb dat altijd betreurd, want daarmee mis je een geweldige kans, voor het oostelijk deel van Noordoost Fryslân. Het gaat wel om de belangen van de inwoners alhier en daar zijn wij verantwoordelijk voor. Ik vind dat de provincie daar best een regierol in heeft. Wij krijgen in Fryslân een nieuwe Commissaris van de Koning, de heer Brok, “Better kinne we net krije.” Ik hoop en verwacht van hem, dat hij op een goede dag de gemeentebesturen van Noordoost Fryslân uitnodigt, om onze agenda’s voor de toekomst op elkaar af te stemmen. Nogmaals, het proces van de herindeling verloopt goed, er is een goede sfeer, we zien kansen en we hebben er zin in. Dat het allemaal zo aardig en vlot verloopt, is ook vooral te danken aan de drie colleges en de drie gemeenteraden, omdat we allen hetzelfde doel voor ogen hebben en de belangen heel duidelijk zien.

Over de gemeenteraad gesproken. De positie van een raadslid is niet eenvoudig. De raad moet het college van BenW controleren, de raad moet kaders stellen voor het beleid en de raad moet volksvertegenwoordiger zijn, dus luisteren en vertalen wat de bevolking, instellingen, het bedrijfsleven voor belangen hebben. Gemeenten, ik zei het al, krijgen veel op hun bordje. Dat wordt alleen maar meer. Het is ook complexer. Bevolking, individuen of groepen, maken het de overheid niet makkelijk. Er heerst vaak ontevredenheid, omdat men graag zijn eigen belang direct vertaald wil zien. Maar zo werkt het natuurlijk niet. Er is altijd sprake van verschillende belangen, die goed en weloverwogen tegenover elkaar afgewogen moeten worden en dan pas kan er een besluit vallen.
Raadsleden zijn vaak met al die elementen bezig. Raadsleden moeten de gemeente in, moeten gesprekken voeren, moeten vergaderen en moeten dan onderling, als partij, als fractie de afweging maken. Pas dan komt de commissievergadering aan de beurt en als slotstuk de gemeenteraad, waar de echte besluiten vallen.

Ik vind dat het raadslidmaatschap zwaarder geworden is. Als we er dan bij optellen dat er ook nog wel sprake kan zijn van bedreigingen, zo hebben we gezien in het land bij het vraagstuk van de vluchtelingen, maar ook zeker bij andere onderwerpen worden politici bedreigd, dan is het privé niet echt leuk, ook voor de eigen omgeving en het gezin. Voor de nieuwe gemeenteraad willen we dan ook een discussie beginnen, nu al, van: hoe zal de rol, de betekenis van de nieuwe raad en het raadslid moeten zijn? Je kunt dat er niet op laten aankomen, je moet er goed op voorbereid zijn. Willen we straks een raad van raadsleden die er op uittrekt en alleen bij commissies en raadsvergadering hun zegje doen en hun inbreng hebben? Of willen we iets opzetten waardoor er een wisselwerking met bevolking, of met belangengroeperingen ontstaat? Die discussie gaan we aan en die wordt momenteel voorbereid.

Toch heb ik het er op gewaagd om even voor mezelf en voor u vanavond, een mini-enquête te houden onder onze vijftien raadsleden. En zoals het een echte enquête betaamt, kwam er 40% respons. Op de vraag wat men vindt van het raadslidmaatschap, waren de antwoorden nogal positief. Ik had verwacht dat er wel opmerkingen kwamen dat het best zwaar is, maar de antwoorden getuigen gelukkig wel van een gezonde dosis idealisme. Idealisme heb je beslist nodig om dit werk te doen. “Ik ben met plezier raadslid, het mooist zijn de onderwerpen die direct met mensen te maken hebben.” Boeiend is ook, dat er sprake is van een enorme verscheidenheid aan onderwerpen. De kloof burger en politiek mag dan groot zijn, maar voor onze raadsleden is het een uitdaging om al die belangen te dienen, maar ook, zoals iemand het verwoordde: “Alle drie functies van kaderstellend, volksvertegenwoordiger en controlerend zijn moeilijk, maar naast contact met de burger, is heel belangrijk: de informatie.” En dat klopt, daar spreken alle raadsleden over die reageerden. Men moet wel heel goed geïnformeerd zijn. Daar zit een dilemma. Ik merk ook dat collegeleden, dat is logisch vanuit hun dagelijkse werk, toch wel vaak met heel andere dingen bezig zijn en in de verdieping zitten, dan raadsleden ooit kunnen. Ze hebben altijd achterstand. En het is best lastig om voldoende informatie te hebben. Iemand verwoordt het zo: “we moeten veel meer verdiepingsbijeenkomsten hebben, zoals nu ook al gebeurt, over onderwijs en sociale domein, maar ook over gemeentelijke financiën,” Men pleit voor het hebben van middelen om meer inzicht. Er wordt gepleit voor deskundigheidsbevordering.

Een ander raadslid pleit voor een volledig betaalde baan. Raadsleden, zeker in een gemeente met de omvang van Kollumerland c.a., krijgen een schijntje aan vergoeding. In een gemeente van 45.000 inwoners is dat aanzienlijk meer. Dan zouden raadsleden dat kunnen aanwenden voor een deel voor hun inkomen, zodat ze in hun werk minder uren werkzaam zijn en meer aan het raadslidmaatschap kunnen besteden. Hoofdzaak is en blijft dat men verantwoord besluiten moet kunnen nemen. Natuurlijk, zo zegt een raadslid, zijn er partijen en zijn er in Kollumerland gelukkig maar vijf partijen, zodat we gericht kunnen debatteren en we elkaar geen vliegen hoeven af te vangen. Het betekent wel dat je de burgers moet uitleggen dat er verschillende opvattingen zijn, waar dan ook over en dat er ook nog sprake is van coalitie en oppositie.  Eén raadslid pleit voor een adviescommissie van wijze lieden, die college en raad op ingewikkelde dossiers adviseren, “want de politiek is vaak te beperkt door de belangen.”Een ander raadslid is wat nuchterder en zegt: “ik zie niet zoveel in allerlei experimenten, gewoon hard werken en doen waarvoor je raadslid bent.”Ik kan er verder heel wat van zeggen, maar daar gaat het nu niet om. Belangrijk is en blijft, dat we inderdaad ons werk goed moeten doen. Dat er goed geluisterd moet worden naar de inwoners, naar elkaar en vervolgens het onderlinge debat en dan besluiten. Doen we dat niet, hangen we de populaire politicus uit, die zegt, dat hij goed wil luisteren en dat we moeten doen wat de burger wil, dan is dat onzin. Dat kan namelijk niet en men strooit de kiezer dan zand in de ogen. Bovendien, uiteindelijk leidt dat tot het recht van de sterkste. De democratie is er juist om dat te voorkomen. Rekening houdend met iedereen en nooit alleen met de meerderheid. Vooral ook met de zwakke die geen stem heeft. Brutalen hebben vaak toch al de halve wereld, maar het is juist het kenmerk van de democratie die een stem geeft aan hen die we niet horen, omdat zij dat niet kunnen of durven.

Ik heb hoop als ik deze antwoorden zie, op een goed functionerende raad, omdat men er zin in heeft. Een raadslid zegt dat ook duidelijk; hij wil heel graag meemaken dat hij functioneert in een raad van de nieuwe gemeente, wat een ander soort raad en raadslid met zich mee zal brengen. Ik wil de raadsleden bedanken voor hun reacties. Mij brengt het tot de conclusie dat we inderdaad hierover goed moeten discussiëren, samen met de raden van Ferwerderadiel en Dongeradeel. Ik heb ook hoop op de toekomst van onze nieuwe gemeente, maar wel met de opmerking die ik al maakte, het zal nog niet af zijn. Zeer positief dat er zoveel reacties zijn gekomen met voorstellen voor de naam van de nieuwe gemeente. Meer dan 900! Geweldig! Ik ben voorzitter van de stuurgroep fusie en van de naamcommissie, dus mijn lippen zijn en blijven verzegeld. Maar… er zijn een heleboel interessante en mooie namen binnen gekomen en het wordt best moeilijk om straks met drie namen naar buiten te komen. Die drie namen worden op 1 februari 2017 bekend gemaakt en op 15 maart aanstaande mogen alle kiezers van de drie gemeenten hun stem uitbrengen op één van de drie voorgedragen namen, dat is tegelijk met de verkiezingen van de Tweede Kamer. Op 17 maart 2017 maken we dan bekend welke naam het geworden is. Er is veel enthousiasme te bespeuren, dus dat stemt mij tot grote vreugde en dankbaarheid.

Tenslotte:
2017; het Lutherjaar. Op 31 oktober 1517 timmerde Maarten Luther de 95 stellingen aan de deur van de kerk van Wittenberg en dat zou, wat men op dat moment nog niet wist, onvoorstelbare gevolgen krijgen. De wereld was toen hopeloos verdeeld, nota bende aangewakkerd door de Rooms Katholiek kerk met zijn misbruiken. Er stond iemand op, een gids, die er niet alleen tegen in ging, want die waren er wel meer geweest, maar iemand die rustig verkondigde wat er mis was en vooral die aanwees hoe het anders moest. Hij verkondigde vooral hoop.In onze wereld met zijn vele onzekerheden en angst, zijn er politieke leiders en machthebbers die angst verkondigen. Die zich ten koste van alles en iedereen opwerpen als de ware redder van het vaderland. Die zelfs de moeizaam verworven rechten van de democratie belachelijk maken, die het recht tarten en die zeggen dat zij weten wat het volk wil.

Zij zijn absoluut geen gidsen. Als je de geschiedenis bestudeert, constateer je dat er altijd weer op het juiste moment gidsen op staan. Alleenheersers, volksmenners, populisten zijn allemaal mislukt in de historie, maar Luther, Gandhi, Lincoln, Marten Luther King, Mandela, Florence Nightingale gaven mensen hoop en  namen verantwoordelijkheid en inspireerden anderen om het zelfde te doen. Met al die verkiezingen in 2017 hoop ik werkelijk dat er gidsen, sociaal bewogen leiders, opstaan, die hun land leiden naar een positieve toekomst.Ik wens u een positief 2017, gezond en wel, met aandacht voor uw directe omgeving en voor de samenleving.Dank u voor uw aandacht.

Bearn Bilker, Burgemeester van Kollumerland en Nieuwkruisland

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail