Krusende Silen, Hilda Kanselaar: Te zien in… aflevering 84

ALDTSJERK – Het kunstwerk Krusende Silen uit 1993 is in 2012 opgenomen in het havenhuisje van het vernieuwde passantenhaventje aan de Miedemawei. Beide zijn een ontwerp van Hilda Kanselaar. Voor 2012 staken de rode contouren van het nog vrijstaande, transparantere beeld prachtig af tegen het groen van het grasveld en de rietkragen erachter. Gerhild van Rooij cultuurrubriek Te zien in … aflevering 84

1993
Het beeld de Krusende Silen uit 1993 bestaat uit twee gestileerde zeilen weergegeven door dikkere en smallere stalen buizen. Het ene zeil staat rechtop in ruststand en verwijst naar de passantenhaven. Het andere zeil helt licht over en staat in actieve stand als symbool voor de actie op het water in de omgeving van Aldtsjerk. Het kunstwerk legt tegelijk een relatie tussen de kruising in Aldtsjerk van de Marwei en De Moark of De Murk.

Vernieuwde haven
Het kleine dorpshaventje van Aldtsjerk is in 2012 in nauwe samenwerking van dorp en gemeente uitgebreid. Het is een volwaardige, moderne passantenhaven geworden met 29 vaste ligplaatsen en 8 plaatsen voor passanten. Datzelfde jaar is de walbeschoeiing vernieuwd en een ruime trailerhelling aangelegd, daarnaast zijn er 6 oplaadpunten voor elektrische boten geplaatst en een innamepunt voor vuil en schoon water. Het nieuw havengebouw met stalen pilaren huisvest de toiletvoorzieningen en er staan een wasmachine en wasdroger.

Uniek havengebouw
Het uit bakstenen opgetrokken havengebouw heeft bovenin een inspringende raampartij en wordt afgedekt door een overstekend dak in de vorm van een pompeblêd, symbool voor Fryslân. De pilaren die het dak mede dragen staan tegen het gebouw en zijn gemaakt van hetzelfde materiaal als het kunstwerk Krusende Silen. De rode ronde pilaren van staal accentueren ritmisch de vorm van het havengebouw en sluiten aan bij het beeld van de zeilen die door de opening van het mega-pompeblad opstijgen. Het voor de haven toepasselijke kunstwerk van de kruisende zeilen staat iets minder op zichzelf nu het deels is omsloten door de dakvorm, maar maakt van het geheel wel een uniek havengebouw.

2012 Opening
Op 21 april 2012 heeft wethouder Geerling Schippers van gemeente Tytsjerksteradiel samen met Jaap Keizer, voorzitter van commissie Noordelijke Elfsteden Vaarroute en beeldend kunstenaar en vormgever Hilda Kanselaar uit Sneek, de vernieuwde haven geopend. De opening van de haven met alle nieuwe voorzieningen en het nieuwe havenhuisje trok grote belangstelling en was onderdeel van een veelzijdig en feestelijk programma met diverse presentaties.

Kunst en vormgeven
Hilda Kanselaar is een Friese kunstenaar en in 1950 in Sneek geboren. Ze groeide op in Amsterdam. Hilda, voluit Hillebranda Kanselaar-De Vries, is een dochter van de schilder Sjoerd de Vries (1909-1996). Haar moeder was hoedenmaakster. Kunst en vormgeven hebben van jongs af aan deel uitgemaakt van haar leefomgeving en het zit in haar genen. Daarmee is een basis gelegd voor haar latere beroepskeuze en kunstenaarschap.

ABK Vredeman de Vries
Hilda koos niet alleen voor kunst, maar ook voor gedegen lesgeven. Dat bood zekerheid van inkomen en een vast ritme. Daarnaast heeft ze altijd vrij kunnen werken en werk in kunnen ontwikkelen en uitvoeren. Ze genoot haar opleiding tot monumentaal beeldend kunstenaar in Friesland aan de Academie voor beeldende kunsten Vredeman de Vries in Leeuwarden. In 1986 studeerde ze daar af aan de afdeling Monumentale Vormgeving. Hilda ontving vele uiteenlopende opdrachten voor monumentaal werk in de open ruimte, waaronder de Krusende Silen en het latere havenhuisje.

1988 Akte tekenen
Na de afsluiting van de studie aan ‘de Vredeman de Vries’ doorliep Hilda de lerarenopleiding handvaardigheid en tekenen. Ze behaalde daar de onderwijsakte die haar in staat stelde om als docent in het voortgezet onderwijs les te geven in handvaardigheid, tekenen, CKV en andere kunstzinnige vakken. Daarnaast is ze blijven schilderen en beeldhouwen en werkte ze vooral als monumentaal kunstenaar en vormgever aan haar oeuvre, waarvan een deel in de openbare ruimte staat.Niet volmaakt
In 1988 een klein albasten beeld met de titel ‘De onvolmaakte hand van God’ voor Sporen van Joods Leven in Sneek (SJLS en Basgalerie) heeft maar vier vingers en is gebaseerd op het tweede gebod: ‘Gij zult u geen gesneden beeld maken…..’ en de toepassing in relatie tot de Joodse kunst. In Bijbelse zin zijn wij ‘mensen naar het evenbeeld van God’ schrijft Hilda in 1988 in haar afstudeerscriptie voor haar akte tekenen (ter inzage in het ‘Joods Historisch Museum’, Amsterdam). Onder andere de Joodse kunstenaar Marc Chagall heeft de oplossing voor het omgaan met dit gebod gezocht in het incompleet c.q. figuratief weergeven van mensen, zoals ook de onvolmaakte hand van Hilda.

Suggestie
Later grijpt de kunstenaar hier weer op terug in haar marmeren beeld voor Friesland – 2000. Het kunstwerk is de voorstelling van geliefden die elkaar net voor deportatie naar een concentratiekamp vaarwel kussen. De gezichtsdelen neus en mond zijn zichtbaar, de schedel, ogen en oren ontbreken. Net als de gezichten bij dit beeld voor Friesland  – 2000, zijn ook de kruisende zeilen summier weergegeven. Het kunstwerk geeft eerder een suggestie van zeilen dan een weergave van tastbare zeilen die verbonden zijn met masten. Er staan alleen silhouetten afgetekend tegen de lucht en sinds de bouw van het havenhuisje deels ook tegen de achtergrond van dit bouwwerk.

Uitzicht vanaf N361
Tegenover dit havenhuisje passeren de auto’s elkaar op de hoge dijk waarover de Provinciale autoweg N361 zich uitstrekt. De weg die tussen de passantenhaven aan De Moark en de Aldtsjerkster Mar aan de andere kant loopt is in 1972 aangelegd en heet voorbij de rotonde met schaatsers Lauwersseewei. Vanaf de rondweg N361 zien de inzittenden de toppen van de zeilen uit diverse hoeken, waarbij de Krusende Silen als een reeks grafische tekeningen in rood voorbij lijken te schieten.

Abstractie, Krusende Silen
De silhouetten zijn net als de gezichtsdelen van het afscheidsbeeld ten opzichte van elkaar diagonaal geplaatst, waardoor ze met elkaar verbonden zijn en tegelijk op zichzelf blijven staan. De silhouetten symboliseren zeilschepen die elkaar kruisen op het water ook al ontbreken hier de scheepsromp, zeildoeken en masten, zoals bij het vaarwel kussen de hoofden en grote delen van het gezicht en de hals ontbreken. Bij beide kunstwerken is de suggestie sterk genoeg om het complete beeld op te roepen. De kunstenaar heeft de zeilen zo teruggebracht tot een geraffineerd lijnenspel, dat uit deze abstractie de figuratie is af te lezen. Die abstractie geeft ruimte aan de verbeelding en daarmee ook vrijheid.

Verankerd
De silhouetzeilen staan sinds 2012 op een bestrating van betonnen stoeptegels en zijn daar vast verankerd in de grond. Deze silhouetten aan de rand van de haven stonden eerder ook al nabij De Moark, maar rezen toen nog op vanaf het grasland. Die zeilen op de grond lijken zonder scheepsromp en tuigage een surrealistische weergave. De rimpelloze zeilen op hun onzichtbare schepen staan op korte afstand van De Moark die door Aldtsjerk stroomt.

Verbinding
De kruisende zeilen van het kunstwerk herinneren aan de tijd waarin zeilschepen over De Moark of de aan de dorpszijde gelegen Aldtsjerkster Feart producten en mensen vervoerden. Hetzelfde gold voor vervoer over het water aan de andere zijde van de haven waar achter de tunnel onder de Marwei het weidse Aldtsjerkster Mar ligt en de bijna achter het riet verborgen Nije Mar. De strakke Krusende Silen van Hilda Kanselaar roepen beweging en ruimte op en verbinden het vroegere vervoer over water met het huidige recreatieve zeilen in Aldtsjerk.

Foto’s:
Haven Aldtsjerk   : Haven Krusende silen Kanselaar, richting dorp
Gerhild van Rooij :  Haven Krusende silen richting water
Gerhild van Rooij :  Krusende silen door pompeblêd havenhuisdakGerhild van Rooij, Curator Galerie Bloemrijk Vertrouwen, Aldtsjerk
Cultuurrubriek Te zien in … aflevering 84