Drugscriminaliteit teistert Fryslân: coke in kantines en wiet in de boerenschuur

REGIO – Een boerenschuur vol xtc en dealen achter het dorpshuis: het is voor veel Friezen vermoedelijk nog een ver-van-je-bed-show, maar de realiteit is anders. “Ineens rijden criminelen met hun grote auto je erf op.”

Toen Lammert de Bruin voor zijn podcast ‘Penoza op het platteland’ door Fryslân trok, viel zijn mond open van verbazing. Met zijn onderzoek tracht hij de drugscriminaliteit in Nederland in kaart te brengen en Fryslân blijft daarbij niet buiten schot, Wat heet, de idylle van een rustige en vredige provincie blijkt ver te zoeken. De Bruin verliet zijn geboorteplaats Buitenpost twintig jaar geleden en woont nu in Soest. “Ik begrijp dat alles in Fryslân niet hetzelfde is gebleven, maar dat de drugscriminaliteit er nu zo groot is, daar schrik ik van”, zegt hij. “Toen ik op het Lauwerscollege zat, moest je voor drugs naar de grote stad toe. Een rit naar Groningen. Nu staan er dealers op de hoek en heb je het spul binnen een kwartier.”

De Bruin deed zijn verhaal in het radioprogramma Buro de Vries van Omrop Fryslân. In een gesprek met burgemeester Klaas Agricola van Dantumadiel, burgemeester Oebele Brouwer van Achtkarspelen (tevens voormalig officier van justitie) en sectorhoofd Janneke Bakker van Politie Fryslân werd eensluidend geconcludeerd dat de rechtstaat intussen wordt bedreigd door toenemende criminele activiteiten op het platteland.

Aanbieden van vijfduizend euro
Drugscriminelen hebben hun tentakels overal in provincie. Voor de productie van drugs zijn boerderijen een geliefde locatie. “Dan rijden ze met hun grote auto het erf op en vragen aan de boer of hij voor vijfduizend euro zijn schuur wil verhuren voor drugsproductie.” Omdat veel boeren het nu moeilijk hebben, moeten ze volgens De Bruin stevig in hun schoenen staan om ‘nee’ te zeggen. Een audiofragment uit zijn podcast schetst de gang van zaken: “Een collega heeft zijn loods verhuurd voor het kweken van wiet. Dat is niks bijzonders in deze regio”, zegt een loonwerker in het fragment. “Als ik over ‘de klei’ zou rijden, kan ik ze zo aanwijzen. Maar dat ligt gevoelig. Namen noem je niet.”

Klaas Agricola vertelt dat van boeren vaak wordt verwacht dat ze hun bedrijf overdragen aan de volgende generatie. “Als boeren vastzitten, grijpen ze dus alles aan om geld te kunnen verdienen. Want als ze stoppen, is de familietraditie doorbroken.” Die kwetsbaarheid trekt criminelen aan. Maar als een boer eenmaal in zee is gegaan met criminelen, zit hij in de tang. “Eruit stappen kan vaak niet, want ze worden flink onder druk gezet.” Het is daarom niet voor niets dat de gemeenten Dantumadiel en Noardeast-Fryslân de campagne ‘Boef zoekt Boer’ zijn gestart. Daarmee worden bewoners geïnformeerd over illegale praktijken in hun gebied en wordt uitgelegd op welke signalen ze alert moeten zijn.

“Men moet weten dat deze lui bij je kunnen komen”, zegt Oebele Brouwer. “En denk niet: ‘planten, oogsten, en dan klaar’. Er kunnen allerlei nare dingen achter vandaan komen. Denk aan een ripdeal, waarbij de ene partij de andere besteelt.” Brouwer, die in het verleden werkzaam was als officier van justitie, noemt de situatie in Fryslân ernstig, maar weet ook dat er regio’s zijn waar de problemen nog veel groter zijn. “Dorpen en woonwagenkampen in Noord-Brabant bijvoorbeeld. Die zijn dooraderd van criminaliteit. Zo erg als het daar is, moet het hier nooit worden.”

Kaken op elkaar
Janneke Bakker zegt dat de drugscriminaliteit in Fryslân ondermijnend is en ontwrichtend voor de maatschappij. “Het is de betonrot van de samenleving.” Om de criminelen op de radar te krijgen, doet de politie graag een beroep op omwonenden. Echter, als zij al notie hebben van de activiteiten, dan houden ze veelal de kaken op elkaar. Uit angst voor represailles. Of omdat ze denken dat een melding doen toch geen verschil maakt, vertelt Bakker. “Toch kan een ogenschijnlijk detail van doorslaggevend belang zijn.”

De politie kijkt of er op boerderijen “ongebruikelijke bewegingen” zijn. Het heen en weer slepen van bepaalde spullen, kan zoiets zijn. “Denk aan blauwe vaten voor het maken van bijvoorbeeld xtc. En lampen die ze gebruiken bij hennepteelt. Daarnaast is er altijd sprake van routine. Als daarvan wordt afgeweken, dan valt dat op.” Bakker, Brouwer, Agricola en De Bruin zijn het erover eens dat te vaak nog gedacht wordt dat criminaliteit enkel een zaak is voor politie en justitie. Dat is te simpel gedacht, zeggen ze. Alle vier menen dat de overheid evenzeer een belangrijke taak heeft in de aanpak van het probleem. Dat betekent dat ook gemeenten een rol dienen te spelen.

Tekort aan wijkagenten
Brouwer wijst op het belang van wijkagenten, die hun ogen en oren op straat hebben. De burgemeester vreest de komende jaren een tekort aan dat soort agenten. “De komende jaren gaan er mensen met pensioen. Je moet maar zien wie het gat gaan opvullen. Bovendien is het tegenwoordig niet vanzelfsprekend dat politiemensen een lange tijd blijven. Vaak gaan ze na zo’n zeven jaar alweer weg.” Agricola baalt er vooral van dat agenten uit gemeenten worden geplukt, zodat ze op andere plekken aan het werk gezet kunnen worden. “Dan moeten ze naar een demonstratie in Den Haag, of gaan ze naar Ter Apel.”

Dat moet meteen stoppen, meent hij. Samen met de gemeenten Noardeast-Fryslân en Tytsjerksteradiel luidt hij als burgemeester van Dantumadiel de noodklok. “We hebben als driehoek een brief gestuurd naar de overheid. Want op deze manier raken we onze wijkagenten kwijt. Met alle gevolgen van dien.”

Achter het dorpshuis
Een ander veelzeggend fragment uit de podcast ‘Penoza in de Provincie’ speelt zich af in Kollumersweach. Hierin vertelt een man uit het dorp: “’s Ochtends vroeg, als het nog donker is, komen er achter het dorpshuis auto’s aangereden. Je weet dat er dan wordt gedeald.” Naast het dealen en produceren van drugs, is het gebruik ervan ook stevig. Zo werd er onlangs in het rioolwater van Leeuwarden relatief meer softdrugsafval gevonden dan in Amsterdam. Daaruit bleek dat men per 1.000 inwoners wekelijks zo’n 3.662 milligram THC consumeert (de werkzame stof in hasj en wiet) consumeert. Dat komt neer op 21 gram wiet. Qua cocaïnegebruik ligt Leeuwarden op hetzelfde niveau als de hoofdstad. Omdat er veel vraag is, groeit het aanbod. “Daarom proberen we er een niveau boven te zitten. Dat betekent een barrière opwerpen voor de productie”, zegt politiefunctionaris Bakker. “Want je kan niet inzetten op al die straatdealers.”

Tegelijk voelt het voor de politie soms als water naar de zee dragen: is de ene drugsbende opgerold, staan tien nieuwe al klaar. “Wanneer de belangen groot zijn en er zoveel wordt verdiend, kun je het eigenlijk niet bestrijden”, zegt Bakker. Toch zal de politie niet achterover leunen. “Alleen al vanwege de gezondheidsrisico’s die de drugs met zich meebrengen.” De vraag om drugshandel te legaliseren dringt zich dan ook op. Brouwer is tegen. Althans, wat betreft harddrugs. “Softdrugs is minder schadelijk dan alcohol. Maar speed en xtc, dat is een ander verhaal. Helaas zijn beide goedkoper dan alcohol en kunnen kinderen van veertien er zo aan komen. Of neem cocaïne, dat blaast je lijf op. En je hoort dat ze het tegenwoordig soms zelfs zichtbaar gebruiken, tijdens de nazit bij voetbal.”

Om het gebruik terug te dringen, doen ouders er volgens Agricola goed aan waakzaam te blijven. “Wees alert op de signalen van kinderen. Hoe zien ze eruit, valt je iets op aan hun gedrag, met wie gaan ze om, en hoe kunnen ze ineens die dure schoenen en telefoon kopen? Op zulke momenten moet er echt een lichtje gaan branden.”

Grauw toekomstbeeld
De sombere conclusie is dat de drugscriminaliteit ook in Fryslân voorlopig zal voortwoekeren. Niet in de laatste plaats omdat burgers vooralsnog liever wegkijken dan dat ze informeren over duistere activiteiten in hun directe omgeving, zegt De Bruin. “Dat kwam ook naar voren bij onze interviews. We hebben de ene na de andere ondermijningsambtenaar voor de microfoon gehad. En allemaal zeggen ze dat ze volledig afhankelijk zijn van meldingen van burgers.”

Buro de Vries zoekt het uit! Mooie documentaires, interessante gasten en verrassende gesprekken. Buro de Vries gaat gemoedelijk de diepte in. Met veel aandacht voor natuur, cultuur en geschiedenis. De deuren van het Bureau zijn zondag open van 11.00 tot 13.00 uur. Zondagavond om 21.00 uur wordt het programma herhaald.

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail