Chris Booth, beeld Varder IV in Park Vijversburg. Te zien in… aflevering 82

TYTSJERK – In Park Vijversburg staat de in 2016 voltooide sculptuur Varder IV van de Nieuw-Zeelandse Chris Booth. Het is de opvolger van Varder III uit 2003. Het park is in de periode 2014-2015 van 15 naar 20 hectare uitgebreid, waarbij internationaal bekende kunstenaars en architecten voor het ontwerp en de beelden tekenden. Te zien in… 82 van Gerhild van Rooij.

Beelden en landschapskunst
Chris Booth is een internationaal toonaangevende beeldhouwer en landschapskunstenaar. Hij werd in 1948 geboren in de plaats Kerikeri in de regio Northland op het Noordereiland van Nieuw-Zeeland. Zijn oeuvre is indrukwekkend en bestaat uit honderden monumentale werken van gestapelde stenen, hout en andere natuurlijke materialen.

Locaties
De kunstwerken van Booth staan op bijzondere locaties in Nieuw-Zeeland, Australië, en diverse landen in Noord-Amerika en Europa. De kunstwerken zijn vaak uitgevoerd met hulp van de lokale bevolking. Centraal in zijn werk staat de brug die hij wil slaan tussen hedendaagse en oorspronkelijke leefgemeenschappen en zijn respect voor de natuur en natuurlijke materialen met een eigen geschiedenis.

Jeugd in de natuur
De liefde van zijn ouders voor de natuur had een enorme impact op Chris en zijn drie broers. Ze groeiden op in een biologische boomgaard, omringd door Nieuw-Zeelandse inheemse struiken, omzoomd door een met keien bezaaide rivier. Het gezin Booth ging bijna ieder weekend op pad om gezamenlijk de plaatselijke kust, rivieren of het oerwoud te verkennen. De kunstenaar moet de diversiteit aan landschappen als kind al in zich op hebben genomen.

Landschappen lezen
Kunst maakte deel uit van zijn leefomgeving. Zijn moeder was kunstenares, schilderde en moedigde haar vier zonen aan om hun ogen te gebruiken om het land, de ecologie en de menselijke geschiedenis te lezen. Die aanmoediging om de natuurlijke omgeving met al zijn verschillende facetten te verkennen, viel in goede aarde. Chris zou wereldwijd het landschap op zich in laten werken. De weerslag daarvan is zichtbaar in zijn beelden, landschapskunst en keuze van de locaties.

Start in Kaikohe en Christchurch
Begin jaren 60 zag zijn tekenleraar Selwyn Te Ngareatua Wilson tijdens de lessen op het Northland College in Kaikohe al het talent voor kunst van Chris Booth. Hij hielp Chris om zijn passie voor natuur om te kunnen zetten in beeldende kunst. De tekenleraar zorgde ervoor dat Chris in 1967-1968 zijn artistieke vaardigheden kon vergroten tijdens een eenjarige studie beeldende kunst onder de hoede van Tom Taylor aan de Ilam Art School van de University of Canterbury in Christchurch.

Naar Engeland
Aansluitend reisde de toen 19-jarige student over zee naar Engeland. Zijn ideaal was om les te nemen bij Barbara Hepworth (1903-1957), de gerenommeerde Britse beeldhouwer in Saint Ives in Cornwall en later ook bij Quinto Ghermandi in Verona, Italië. Chris zou twee jaar in haar atelier mogen werken en bij andere beeldhouwers in Engeland en Duitsland.

Barbara Hepworth
Barbara Hepworth nam de jonge kunstenaar onder haar vleugels. Hij genoot in het atelier van de aanwezigheid van andere grote artiesten. Chris is een natuurmens en kon in vrijheid de natuurlijke wereld in Engeland verkennen en daar naar manieren zoeken om zich in zijn eigen kunst uit te drukken en naar diepten te reiken. Hepworth hielp hem bij het versterken van zijn passie voor de natuur en zijn mededogen voor de mensheid zoals die in haar sculpturen tot uiting kwamen.

Eigen artistieke taal
In de eerste twee maanden in Saint Ives richtte de jonge Booth zijn aandacht op zijn eigen artistieke taal door vooral lang en intens te kijken naar bijvoorbeeld de weerstand van een grashalm in de wind. De patronen in het draaien en op en neer waaien van een grassprietje hielp hem om zijn eigen creatieve taal te vinden. Een wandeling langs de kust van Saint Ives naar Hayle op een lentedag in 1969 bracht hem inzicht in meer toepassingen en structurele principes zoals hij bij het bestuderen van het grassprietje had doorgrond.

Natuurlijke verschijnselen
Specifieke natuurlijke verschijnselen, zoals het effect van wind op een gebogen grashalm en het effect van halmen die door de constante beweging een boog achterlieten in het zand inspireerden hem. Getijden- en golfbewegingen op zand en hoe dat resulteerde in een patroon van plassen en zandheuvels trokken zijn aandacht evenals een kleine stroom die beperkt wordt door rotsblokken en zien hoe het water vervolgens in een poel eronder neervalt en rimpelpatronen veroorzaakt.

Intense observaties
De intense observaties van het landschap werden het uitgangspunt voor zijn toekomstige land art of landschapsculpturen van natuurlijke materialen uit de omgeving van de locatie waar deze opgebouwd werden. Met zijn landschapskunstsculpturen wilde Booth betekenis geven aan die specifieke plek in de wereld waar het kunstwerk verrijst. In 1982 kreeg hij de Frances Hodgkins Fellowship en was hij artist in residence aan de University of Otago in Dunedin. De kunstenaar woont en werkt in zijn geboorteplaats Kerikeri en reist veel omdat hij zijn werk meestal ter plekke uitvoert op specifieke locaties in het landschap. Sommige kunstprojecten vergen maanden tot jaren voorbereidende werk.

Art in Motion
In 2003 heeft Chris voor de internationale beeldententoonstelling Art In Motion in Park Vijversburg in Tytsjerk het kunstwerk Varder III gemaakt. Rond een paal bouwde hij samen met Friese vrijwilligers een 5 meter hoge opbouw van  hout van lokale boomsoorten als eiken, linden en beuken. Bovenop ligt een van het land van een boer uit de omgeving afkomstige zwerfkei waaruit met een speciale diamantboor het hart was geboord. De kei lag als ring om de houten paal en zakte door de druk en het natuurlijk vergaan van het hout, langzaam omlaag. Varder III  hoort tot de levende sculpturen die langzaam opgaan in de natuur en heeft 12 jaar in het park gestaan, totdat Vijversburg bij de herinrichting een andere indeling kreeg.

Varder III en IV
Op Keunstwurk.nl staat onder KORF (Kunst in de Openbare Ruimte van Friesland), dat Varder III in 2016 is gerestaureerd en naar een andere plek in het park is verplaatst. Booth schrijft op zijn eigen website dat hij in het kader van de herontwikkeling van park Vijversburg in 2016 opnieuw is uitgenodigd om daar een andere Varder te creëren op een andere locatie. Dit werk gaf hij de titel Varder IV. De naam ‘Varder’ is een oud Noors woord en betekent hoop, of steenhoop, een teken in landschap.

Een hoop
Varder IV is een met Varder III vergelijkbare stapeling van hout met bovenop een zwerfkei. In zijn Vardersculpturen eert Booth in dit werk de grootste recyclers ter wereld: schimmels. Booth ziet die schimmels als zijn favoriete medewerker voor zijn kinetische sculpturen. Werken als Varder IV erkennen voor hem de duizenden jaren van levenscycli van het land waarop ze zijn gebouwd. Het zal een halve eeuw of langer duren voordat het rotsblok van Varder IV langzaam naar de grond zal zakken, aangezien het hout vooral wordt geconsumeerd door schimmels.

Stenenkunstenaar
Chris Booth wordt wel stenen- of zwerfkeienkunstenaar genoemd en dankt die naam aan de keien in zijn kunstwerken. In de tuin van het Kröller-Müller Museum staat een uit zwerfstenen opgebouwde landschapssculptuur met de titel Echo van de Veluwe. Het werk is coronavrij te bekijken. In Borger zal in 2021 nog een beeld van zwerfstenen opgericht worden, vrijwilligers zijn welkom om te helpen bij de uitvoering en voorbereidende werkzaamheden.

Uniek en briljant en ‘Tip’
Museum Kröller-Müller noemt de werken van Booth terecht een combinatie van een unieke artistieke visie en technische briljantie. Het Engelstalige boek Woven Stone – The Sculpture of Chris Booth geeft een prachtig overzicht van zijn werk. Het is tijdens de lockdown t/m 18 januari 2021 met 20% korting te bestellen via de webshop van het museum.

Gerhid van Rooij, curator van Galerie Bloemrijk Vertrouwen, Aldtsjerk.
Cultuurrubriek Te zien in … aflevering 82

Foto’s: Varder IV totaal, detail en tekstbord, foto’s van auteur, Gerhild van Rooij

Bronnen
www.chrisbooth.co.nz (oeuvre)
Woven Stone – The Sculpture of Chris Booth – Kröller-Müller Museum webshop (boek)
Eeserdiepje Archieven – Dorpsbelangen Borger (vrijwilligers i.v.m. nieuwe sculptuur) en knipsels in regionale bladen over het nieuwe beeld bij Borger

• Facebook
• Twitter
• Linkedin
• Whatsapp
• Whatsapp
• Mail