AUDIO: Nieuw boek over Harkema: “De mensen keken de armoede in het gezicht”

In de plaggenhutten moesten ze zien te overleven. Terpstra dook de archieven in en vond daar veel informatie over haar voorouders. Een confronterende zoektocht. Ten eerste om te ontdekken hoe erg het gesteld was met de leefomstandigheden en hoe er neergekeken werd op de arme mensen van die tijd door de generaties heen. Daarnaast wilde ze erachter komen of ze daarvan afstamt schrijft Omrop Fryslân.

Niet over de armoede praten

Anita Terpstra groeide zelf niet op in Harkema, maar in Hallum. Haar opa en oma waren de laatsten die in Harkema woonden. “Die hebben de armoede nog niet echt in het gezicht gezien. Daar werd eigenlijk nooit over gesproken in de familie.”

Zelf had Terpstra eigenlijk geen kennis van hun geschiedenis. Via een berichtje van een vriendin raakte ze erin geïnteresseerd. Het gaat dan vooral om de vrouwen in haar stamboom. Die waren de dragende krachten, terwijl er eigenlijk alleen maar zaken bekend zijn over de mannen.

Inleven in wat de mensen meemaakten

De verhalen die ze vond zijn gebaseerd op de gegevens in de archieven. Daar komt de armoede vooral in cijfers naar voren, bijvoorbeeld door de meldingen van armengeld dat haar voorouders kregen, maar ook in rechtbankverslagen: diefstal en ook geweld. Voor Anita reden om te beschrijven hoe die levens zich ontwikkelden en zich in te leven in wat ze meemaakten.

De heidedorpen stonden bekend als zedeloos, met veel alcoholisme en analfabetisme. Hoe kwam dat en wie nam het voor ze op? Het blijkt dat dat bijna niet werd gedaan. Ze werden vooral aan hun lot overgelaten. De kindersterfte was erg hoog. Ook bij de voormoeders van de schrijfster. In het boek probeert ze in de hoofden en harten van ‘al haar moeders’ te kruipen.

Terug in de tijd

Anita Terpstra vindt dat hoe er nu naar arme mensen wordt gezien niet veel anders is dan toen. De omstandigheden waar we in leven, zijn misschien wel beter en mensen hoeven niet meer in hutten te leven.

“Soms denk ik wel: we gaan weer terug in de tijd. We hebben nu huizen, we hebben elektriciteit en we zouden geen armoede meer moeten hebben. Maar dat is er wel en de wijze waarop naar arme mensen wordt gekeken: ze moeten klein gehouden worden. Ik zie wel parallellen.”